شهر تاریخی یزد، اولین شهر خشتی زنده و دومین شهر تاریخی جهان پس از ونیز ایتالیا است. شهر یزد را می توان شهر شاهکار هنر معماری ایرانی نام برد.این شهر به دلیل سابقه طولانی و قدمت بسیار، جاذبه های تاریخی فراوانی دارد که در ادامه چندی از بناهای تاریخی یزد آشنا می شویم.

یزد شهر “ترین” های ایران
یزد، شهر بادگیرها و ترین های ایران و جهان . . .

بناهای تاریخی یزد

باغ دولت آباد یزد، بلندترین بادگیر جهان

بلندترین و منحصر بفرد ترین بادگیرهای جهان را تنها می توان در استان یزد پیدا کرد. بادگیر باغ دولت آباد یزد در شمار زیباترین بادگیرهای دوره زندیه و قاجاریه با قدمتی 270 ساله به عنوان بلندترین بادگیر جهان به حساب می آید. این بادگیر که نمونه ای از معماری دوره زندیه را داراست در سال 1160 هـ.ق توسط محمدتقی خان بافقی مشهور به خان بزرگ سرسلسله خوانین یزد ساخته شد.

این بادگیر ارتفاعی به طول 33 متر و 80 سانتی متر دارد و از خصوصیات بارزش هشت ضلعی بودن آن است که باعث می شود باد در هر جهت به راحتی و به سرعت به قسمت زیرین آن هدایت شود و پس از برخورد به سطح آب حوضچه زیر بادگیر، هوای خنکی در داخل آن ایجاد کند.

در کنار این بادگیر باغی شامل سه عمارت هشتی و سردر و تالار آینه نیز موجود است که بهشت آیین خوانده می شود و دارای نقوش اسلیمی است. این باغ مدتها محل اقامت کریم خان زند در یزد بود و از نظر طراحی در شمار زیباترین باغ های دوره زندیه و قاجاریه محسوب می شود.

مسجد جامع کبیر یزد با بلندترین مناره های جهان

مسجد جامع کبیر یزد یکی از شاهکارهای معماری و تاریخی جهان به شمار می رود و به جرات می توان گفت دارای بلندترین مناره های جهان است. بنای این مسجد با عظمت قرنهاست که از فراسوی تاریخ تمدن این سرزمین می درخشد به نحوی که در کتب تاریخی یزد آمده است:”مسجد را بر جای آتشگاه ساسانی ساخته اند و سنگ بنای آن توسط علاء الدوله گرشاسب نهاده شده است”. مسجد جامع قدیم در قرن ششم هجری قمری و به دستور گرشاسب از نوادگان “علاء الدوله کالنجار” ساخته شد و بنای اصلی مسجد کنونی از آثار “سید رکن الدین محمد قاضی” است.

دو مناره مسجد که ارتفاع تقریبی آن از کف تا نوک به بیش از 52 متر می رسد، دارای قطری در حدود هشت متر است که در دوره صفوی به بنا افزوده شده اما در سال 1313 هجری شمسی فرو ریخت و دوباره تجدید بنا شد. بلندای این مناره ها و اینکه کاشی کاری منحصر به فردی حتی در اوج مناره ها انجام شده، تعجب همگان را بر می انگیزد زیرا این مناره ها هرچه به سمت بالا رفته باریکتر شده و تنها یکی از آنها دارای پلکان است از اینرو ظرافت کاشی کاری در این ارتفاع به واقع قابل تحسین است.

بناهای تاریخی یزد

آب انبار شش بادگیر

 شهر یزد را می‌توان شهر آب‌انبارها قلمداد کرد. واضح است که اقلیم و شرایط آب و هوایی خشک  و کویری یزد سبب به وجود آمدن آب‌انبارها در این شهر شده است. کم باران بودن شهر یزد و تدبیر برای جبران کم‌آبی منجر به شکل‌گیری آب‌انبارها شده است. بیش از ۱۰۰ آب‌انبار در شهر یزد ساخته شده است. آب‌انبار شش بادگیری یکی از این آب‌انبارها در شهرستان یزد است. آب‌انبار شش بادگیری که متعلق به دوران قاجاریه است، در محله تپه یزد، کوچه شش بادگیر واقع شده است. وجه تسمیه نام آب‌انبار به این دلیل است که آب‌انبار، شش بادگیر دارد. این آب‌انبار زیباترین آب‌انبار یزد شناخته می‌شود.

آتشکده یزدان

 یکی از جذابیت های یزد، همزیستی مسالمت آمیز ادیان در آن است. این مساله را می توان از وجود بناهای مختلف مذهبی در یزد فهمید؛ در قلب شهر، این ساختمان آتشکده یزد است که خودنمایی می کند و چند محله آن طرف تر، مسجد جامع یزد به چشم می آید.

امروز می خواهیم نگاهی به یکی از بناهای مذهبی زرتشتیان داشته باشیم. کمتر کسی است که به این شهر وارد شود و از این و آن آدرس آتشکده یزد را نپرسد. زرتشتیان نیز دَرِ این مکان را به روی همگان گشوده اند تا با دادن فرصت بازدید از آتشکده یزد، دست دوستی به سوی مردم دراز کرده و بخشی از فرهنگ خود را به نمایش بگذارند.

آتشکده یزدان یزد

میدان امیر چقماق

میدان امیرچقماق نام میدانی در شهر یزد است،جزء بناهای تاریخی یزد محسوب می شود. مجموعه امیرچقماق یزد شامل بازار، تکیه، مسجد و دو آب‌انبار که قدمت‌شان به دوره تیموریان می‌رسد. تکیه امیر چقماق در سال ۱۳۳۰ و مسجد امیر چقماق در سال ۱۳۴۱ در فهرست آثار ملی ایرانبه ثبت رسیدند. میدان امیرچقماق، یکی از شاخص‌ترین مجموعه‌های تاریخی وگردشگری در شهر یزد محسوب می‌شود.

امیرجلال‌الدین چقماق، از سرداران و امرای شاهرخ تیموری در سده 8 خورشیدی در زمانی که حاکم یزد بود، مجموعه‌ای متشکل از تکیه، میدان، حمام عمومی،کاروان‌سراها، خانقاه، قنات‌خانه و چاه آب سرد را ساخت تا یزد را رونق بخشد و در این کار فاطمه خاتون همسرش معروف به ستی فاطمه که مقبره اش در ضلع شمالی ارسن امیر چقماق قرار دارد، او را یاری کرد.

تنها کاروانسرای دایره ای در ایران

غیر از همه جاذبه های منحصر به فردی که در شهر یزد وجود دارد، می توان تنهاترین کاروانسرای دایره شکل ایران را هم در شهرستان مهریز در مسیر یزد به کرمان مشاهده کرد. کاروانسرای زین الدین یکی از 99 کاروانسرایی است که شاه عباس در ایران ساخته با این تفاوت که معماری آن دایره ای است. اکنون از این کاروانسرا به عنوان یک اقامتگاه سنتی و جاذبه گردشگری یاد می شود. می گویند که اقامت در این کاروانسرای 400 ساله و دیدن آسمان پر ستاره اش امری است که با آن تجربه سفر به یزد، تاریخی ترین شهر جهان کامل می شود.

روستای فهرج یزد

در گذشته روستای فهرج یزد ، یکی از چهار بخش اصلی شهر تاریخی یزد و دروازه ایساتیس بوده و به آن فرافر، پهره و پهرشت و می‌گفتند که نهایتا امروزه به فهرج تغییر کرده است. زبان مردم روستا فارسی و گویششان یزدی است. روستای فهرج دارای بافت مسکونی نیمه‌متمرکز و خطی است و خانه‌های روستا در امتداد جاده دسترسی دارند و با مصالح بومی مانند خشت، گل، آجر و آهن بنا شده‌اند. معماری ساختمان‌های فهرج عمدتا سنتی است.

که شامل ابنیه تاریخی نظیر مجموعه شهدای فهرج، قلعه فهرج، برج معاذ مسجد جامع فهرج یزد و چاه چهل دخترون یزد که در مورد آن توضیح داده شده است و جزء بناهای تاریخی یزد می باشد.

علاوه بر این فراموش نکنید در سفر به فهرج یزد می توانید سوغاتی های خوبی را از بومی ها بخرید. محصولات کشاورزی و باغی روستا از جمله آنها هستند که در فصول مختلف به آنها دسترسی خواهید داشت. انواع قالی با طرح و نقش قالی های کرمان و خراسان نیز صنایع دستی این روستا را تشکیل می دهند. انواع آش های محلی مانند آش جو، ماش و سوپ غذاهای محلی فهرج هستند و می توانید آنها را بچشید. در کنار اینها از گیاهان دارویی و طبیعی در غالب نوشیدنی های گرم و سرد غافل نشوید و شربت شاتره، خاکشیر و چای آویشن را امتحان کنید.

 مسجد جامع فهرج یزد

ساخت این مسجد جامع واقع در 30 کیلومتری شهر یزد، به نیمه اول قرن اول هجری برمی گردد. این مسجد، تنها مسجد جهان اسلام است که ساختمان آن از ابتدا تاکنون هیچ تغییری نکرده است. اگرچه در میان باستان شناسان اختلاف نظر وجود دارد اما ظاهرا مسجد جامع فهرج قدیمی ترین مسجد ایران است. مسجد جامع فهرج کماکان زنده و پویا بوده و در آن نماز جماعت برپا می کنند.

چاه چهل دخترون فهرج یزد

چاه چهل دخترون یزد متعلق به دختران و زنان آزاده ای می باشد، که مرگ با عزّت را به زندگی با ذلّت ترجیح دادند. تقریبا حدود ۱۴۰۰ سال پیش، روستاییان زرتشتی فهرج با شنیدن خبر حمله عرب ها برای حفظ آتشکده خود، آن را به مسجد تبدیل کرده و ادعای مسلمان شدن می کنند. اما می دانستند که به هرحال، زنها و دخترانشان به غنیمت گرفته خواهند شد. از این رو زنان و دختران نجیب این روستا، دل به کویر زده تا به چاهی با دو اتاقک مخروبه می رسند و خود را در آن رها می کنند.

از دیگر بناهای تاریخی یزد می توان خانه لاری ها، سید رکن الدین، دخمه زرتشتیان، زندان اسکندر، قلعه مروست، قلعه ندوشن ، مسجد شاه ولی، حمام خان نام برد که هر یک جاذبه زیادی برای گردشگری دارند.