هر یک از حیوانات دارای ضریب هوشی متفاوت بوده و با حرکاتشان انسانها را شگفت زده می کنند. برخی از رایج‌ترین معیارهای سنجش هوشمندی حیوانات، سرعت یادگیری، حافظه‌ی خوب، تحلیل شرایط، توانایی انتقال آموخته‌ها، درک نمادها، خودآگاهی، درک انگیزه‌های دیگران، تنوع احساساتی که تجربه می‌کنند، تقلید از دیگران و خلاق بودن است. با توجه به تنوع معیارها و عدم امکان تعریف دقیق ضریب هوشی حیوانات، فهرست حیوانات هوشمند نمی‌تواند دارای رتبه‌ بندی دقیق باشد اما نتایج عموم تحقیقات دانشمندان، حیوانات زیر را در گروه حیوانات هوشمند قرار می‌دهد:

ضریب هوشی حیوانات

• شامپانزه ها هوشمندی لازم را برای استفاده از ابزار و همچنین پیدا کردن راه حل در مواجهه با مشکلات پیچیده دارند، ضمن اینکه قادر به یاد گرفتن زبان اشاره برای برقراری ارتباط با انسانها هستند.

ضریب هوشی حیوانات

• دلفین ها حیوانات بسیار اجتماعی هستند و همیشه به صورت گروهی حرکت می کنند ضمن اینکه از سیستم زبانی بسیار پیچیده ای نیز برخوردار هستند و از طریق امواج صوتی با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند. در عین حال، دلفین ها از حس درك نسبت به خود و سایرین برخوردار است و این توانایی‌ها موجب شده كه كوسه‌ها حتی كوسه سفید، شكارچی مطلق اقیانوس‌ها، از برخورد با دلفین‌ها اجتناب كنند.
• اوراگوتان ها از فرهنگ و نظام ارتباطی قوی برخوردار و حتی در حیات وحش قادر به استفاده از ابزار هستند.
• فیل ها بسیار با فرهنگ بوده و در میان سایر حیوانات، بیشترین نشانه همدلی و درک متقابل را نشان می دهند و برای حل مشکلاتشان، کار تیمی انجام می دهند. آنها برای مرده های خود عزاداری می کنند و از حافظ خوبی برای به خاطر سپردن مسیرهای طولانی برخوردار هستند، فیل ها غذای خود را تمیز می کنند و می تواند در حیات وحش از ابزارهای متعددی استفاده کند.
• کلاغ ها بیشتر در مناطق شهری زندگی می کنند و در میان جمعیت آنها گویش های متعددی وجود دارد ضمن اینکه می توانند با یکدیگر بازی کنند و همچنین به کلاغ های دیگر حقه بزنند.
• خوک ها از قابلیت وقف دادن بالا با شرایط اکولوژی متفاوت برخوردار اند و تا حدودی هم توانایی آموزش دارند.
• سنجاب های خاکستری قادرند محل هزاران دانه ای که پنهان کرده اند را تا چندین ماه به خاطر بسپارند. آن ها حتی از ترفندهایی استفاده می کنند تا حیواناتی که ممکن است دانه هایشان را بدزدند را فریب دهند. طی تحقیقی در سال ۲۰۱۰ مشاهده شد سنجاب هایی که می دانستند تحت نظر هستند، در حالی که دانه های ارزشمند خود را زیر بغل یا در دهان شان پنهان می کردند با تظاهر به کندن حفره، گرد و خاک ایجاد می کردند تا بعدا بتوانند دانه های خود را در جای مناسب دیگری پنهان کنند.
• کبوترها می توانند صدها تصویر را که سال ها پیش دیده اند به یاد بیاورند، ضمن اینکه می توانند خودشان را در آینه شناسایی کنند.
• اختاپوس ها (هشت پا) این فراریان حرفه ای آبزی، بارها توانسته اند شیشه های درپیچ دار را باز کنند، جثه ی بزرگ شان را در سوراخ های کوچک فشرده کنند و از مخزن های آکواریوم بیرون بخزند و خود را آزاد کنند. یک اختاپوس آکواریومی آلمانی به نام «اتو» بارها با زدن سنگ به شیشه ی آکواریوم و پاشیدن آب به چراغ هایی که در بالای آکواریومش روشن بود سعی کرده بود نور آزاردهنده ی آن ها را کم کند.
• موش ها قادر به پیدا کردن مسیرهای میان بر هستند و از قابلیت پیدا کردن مسیر فرار قابل توجهی برخوردار هستند.
• طوطی ها علاوه بر تقلید صدای انسان ها، توانایی حل معماها بر اساس استدلال را دارند. هوش این طوطی ها به اندازه ی یک کودک ۳ ساله است. این پرندگان قادرند درمورد محل غذایی که به عنوان جایزه برای آن ها گذاشته شده نتیجه گیری کنند.

حیوانات باهوش

• گوسفندان طبق تحقیقات جدید، ضریب هوشی گوسفندان در به خاطر آوردن آنچه برای آنها رخ داده است باوركردنی نیست. براین اساس گوسفندان در به خاطر آوردن چهره‌های قدیمی كه با آنها بوده‌اند نظیر چوپان‌های گله و نیز خودگله‌ای كه با آن بوده‌اند، قدرت شگفت‌آوری دارند و براحتی صاحبان قبلی و مكان سابق خود را تشخیص می‌دهند.
• زنبورها مصداق تکامل مفهومی هستند که به آن «هوش جمعی» گفته می شود؛ به طوری که ۵۰ هزار زنبور کارگر در یک کلونی گرد هم می آیند تا تصمیمی دموکراتیک اتخاذ کنند. در فصل بهار زمانی که کندو مملوء از زنبور می شود، کلونی ها زنبورهایی را مأمور می کنند تا به جست وجوی خانه ی جدیدی بروند. اگر هر یک از مأمورها با محل ساخت کندوی جدید موافق نباشد، آن ها به شیوه ای متمدنانه و با نوعی مسابقه ی رقص در این مورد با یکدیگر گفتگو می کنند. هر کدام از زنبورها برای آنکه بقیه ی مأمورها را درباره ی مزیت های محل مورد نظر خود متقاعد کند شروع به اجرای نوعی رقص جنبشی می کند، به طوری که هرچه رقص زنبور شورانگیز تر باشد یعنی رضایت آن از محل مورد نظرش بیشتر است. باقی زنبورهای مأمور رأی خود را با استفاده از بدن شان اعلام می کنند، به طوری که به محل مورد نظر پرواز می کنند و به رقص می پیوندند تا زمانی که محلی نظر موافق همه ی گروه را جلب کند.
• بی دلیل نیست که سگ ها را بهترین دوستان انسان می دانند. آن ها نه تنها حیواناتی دوست داشتنی، بلکه بسیار باهوش هم هستند. این حیوانات احساس دارند، ترفندها را یاد می گیرند، صاحبان شان را تشخیص می دهند، متوجه احساسات دیگران می شوند و البته این ها تنها بخشی از توانایی های این حیوانات باهوش است. هوش سگ ها به اندازه ی یک کودک ۲ ساله است. این یافته بر اساس یک تست رشد زبانی است که نشان داد سگ های بالغ می توانند ۱۶۵ کلمه بیاموزند (مانند یک کودک ۲ ساله) که این مسأله شامل علائم و حرکات هم می شود و ۲۰ درصد از سگ ها که از هوش بالایی برخوردار هستند قادرند ۲۵۰ کلمه بیاموزند. اگرچه سگ ها از نظر زبانی مشابه کودکان ۲ ساله هستند، اما از نظر یادگیری قواعد پایه ای ریاضیات مانند کودکان ۳ یا ۴ ساله هستند.
• گربه‌‌ها برای غذا یا حتی نظافت به حیوانات دیگر یا انسان‌ها نیازی ندارند. می‌توان آن‌ها را به راحتی تعلیم داد، و آن‌ها می‌توانند حقه‌ها را از طریق مشاهده و تقلید یاد بگیرند. گربه‌ها حیواناتی منزوی هستند و نیاز به بقا به آن‌ها انگیزه می‌دهد و با همین انگیزه می‌توانند خود را با محیط‌های مختلف وفق دهند.
• اسب‌ها حافظه‌ی خیلی قوی‌ای دارند که به آن‌ها اجازه می‌دهد نه‌تنها تک‌تک کلمات را یاد بگیرند بلکه آن‌ها را حفظ کنند. آن‌ها می‌توانند صدای انسان را بهتر از صداهای دیگر بشنوند که باعث می‌شود شاگردان خیلی خوبی باشند.
• مهارت فوق‌العاده‌ی شاهین‌ها در شکار باعث می‌شود از آن‌ها برای جست‌وجوها استفاده شود. قابلیت استثنایی‌شان در پیروی از دستورات و به خاطر سپردن منطقه این امکان را فراهم می‌کند که برای انتقال پیام مفید باشند.
• اگرچه اغلب مرغ ها را موجودات کودنی می دانند اما حقیقت آن است که آن ها حیوانات بسیار باهوشی هستند. در واقع مرغ ها حتی می توانند اشکال و رنگ های خاصی را از یکدیگر تشخیص دهند. طی پژوهشی، به مرغ ها آموزش دادند از میان ۴ شکل مختلف شامل دایره، مربع، مثلث و مستطیل به یکی از آن ها نوک بزنند. با وجود تغییر چیدمان اشکال، مرغ ها هر بار موفق شدند شکل مورد نظر را از میان بقیه انتخاب کنند. وقتی شکل مورد نظر حذف می شد، مرغ ها کنجکاوانه به دنبال آن می گشتند و هیچ شکل دیگری را انتخاب نمی کردند، اما وقتی آن شکل دوباره اضافه می شد، مرغ ها به آن نوک می زدند.

در این میان کدامحیوان مغز ندارد ؟

 مغز یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین اعضای بدن در همه موجودات زنده (حتی موجود دریایی) است که به عنوان مرکز سیستم عصبی عمل می‌کند. وظیفه این اندام حیاتی بدن کنترل فعالیت‌های سایر اندام‌ها است و سبب پاسخ سریع و هماهنگ به شرایط محیطی می‌شود. شکل و اندازه مغزهای موجودات گوناگون، متفاوت است و به سختی می‌توان ویژگی‌های مشترکی را در آنها پیدا کرد، با این حال محققان موجوداتی را نیز یافته‌اند که از مغز بهره نمی‌برند و به گفته برخی از دانشمندان دارای بافت عصبی پراکنده هستند. شماری از بی مهرگان مانند عروس دریایی، اسفنج دریایی و ستاره دریایی از این دست موجودات هستند که بدون مغز نیز می‌توانند زندگی کنند.

عروس دریایی ثابت کرد که خوابیدن به مغز احتیاج ندارد.