ستاره شناسی از قدیمیترین علوم است ، بنابراین ستاره شناسی اماتوری را می توان قدیمیترین سرگرمی علمی دانست . عشق ادمی به اسمان بی حد و مرز است ، رصد اسمان علاوه بر انکه کاری علمی محسوب میشود میتواند بعنوان سرگرمی نیز انجام شود .

این ده نکته کمک می کنند که بازدهی رصدهای خود را به حداکثربرسانید .

نکته اول

پیدا کردن مکان مناسب برای رصد

حتی اگر در ناحیه ی شهری زندگی می کنید سعی کنید محلی را پیدا کنید که میدان دید بازتری در اختیار شما قرار می دهد ، جایی دور از ساختمانهای بلند

البته مشکل الودگی نوری هم وجود دارد ، متاسفانه در بسیاری شهرهای بزرگ پیدا کردن حتی یک صورت فلکی ساده مانند دب اکبر ( Big Dipper ) سخت تر و سخت تر میشود ، بنابراین ساکنان شهرها با سفر به نقاط تاریکتر میتوانند وضعیت رصدی خود را بهبود ببخشند . اگر در نقطه ای روستایی یا حومه شهر زندگی میکنید باز هم استفاده از ساختمانهای اطراف برای سد کردن نور چراغها میتواند مفید باشد .

اگر مایلید بدانید چگونه میتوانید وضعیت رصدی خود را بهبود ببخشید میتوانید به انجمن بین المللی اسمان تاریک ( International Dark SkyAssociation = IDA )
بپیوندید .

نکته دوم

لباس گرم بپوشید

از گزارش هواشناسی برای پیدا کردن دمای هوا در طول شب استفاده کنید ، سپس بیش از انچه فکر می کنید لازم است لباس گرم همراه بردارید .

حتی در طول تابستان شبها ممکن است به طرزی عجیب سرد باشند ، پس حداقل یک پلوور یا ژاکت همراه خود داشته باشید ، در زمستان حتما از کلاه پشمی
استفاده کنید .

شاید باور نکنید اما شاید یکی از مهمترین مراحل رصد پوشیدن لباس گرم باشد .

نکته سوم

زود به محل رصد بروید

در حد امکان سعی کنید پیش از تاریک شدن هوا در محل رصد باشید .

تقریبا هر شب صافی انسان را جلب میکند که به بیرون برود و رصد را شروع کند ، اما بعضی شبها جالبتر هستند مثلا یک بارش شهابی ، مقارنه ای زیبا بین
ماه و ستاره ای درخشان یا یک سیاره و یا یک ماه گرفتگی

قبل از رصد فهرستی از اجرامی که میخواهید رصد کنید تهیه کنید

یک برنامه نمایش اسمان مانند Starry Night میتواند بسیار با ارزش باشد . این نرم افزارها هر تعداد جرم اسمانی را که میخواهید رصد کنید برای هر ساعتی از شب نمایش میدهند ، علاوه بر این میتوانید نقشه های اسمان را تولید کرده و پرینت بگیرید .

نکته چهارم

وسایل لازم را برای راحتی کار بردارید

هنگامی که برای رصد میروید ( برای هر مدت زمانی ) بدترین چیز این است که بایستید و مکررا گردنتان را به بالا دراز کنید . صبح روز بعد ، گردن درد و بدنی کوفته در انتظارتان است . استفاده از یک صندلی راحتی قابل تنظیم بسیار مفید است و میتواندلحظاتی لذتبخش بوجود اورد .

حداقل یک صنلی تاشوی کوچک بهمراه داشته باشید ، اگر تصمیم دارید وسایل را جمع و جور کنید ( مانند دوربین دوچشمی ، تلسکوپ ، نقشه های اسمان ) یک میز کوچک تاشو را هم در نظر بگیرید .

اگر هوا گرم است ممکن است با پشه ها روبرو شوید ، پس به حشره کش نیاز خواهید داشت ، در اخر شاید نیاز داشته باشید که در حین رصد به موسیقی گوشکنید .

باز هم تاکید می کنم که این کارها گرچه بی اهمیت بنظر می رسند اما واقعا مهمند .

نکته پنجم

ساده شروع کنید : فقط با چشم

در واقع میتوان گفت که امکان ندارد یک رصد گر حقیقی نتواند با صورتهای فلکی اشنا شود و خوش بحال کسی که اشنایی اوبا اسمان از طریق چشم باشد و نه از طریق تلسکوپ ، تعداد کمی از کسانی که در ابتدا از ابزار رصدی استفاده کرده اند ، در نهایت ستارگان را شناخته اند .

نکته : اگر شما ستاره شناسی را بتازگی اغاز کرده اید بهترین کار این است که در ابتدا کمی وقت صرف مشاهده ستاره ها با چشمان خودتان بکنید تا کمی با ستاره های درخشان و صورتهای فلکی اشنا شوید .

بهترین راه برای انجام این کار خریدن یک راهنما یا نقشه اسمان خوب است ، همچنانکه برای گشت و گذار در یک شهر از کتاب راهنما استفاده میکنید ، یک کتاب خوب رصد یا نقشه ساده میتواند به شما کمک بسیاری کند . هنگامی که از یک نقشه اسمان استفاده میکنید حتما با یک چراغ قوه که —– قرمز دارد این کار را انجام دهید . اینطوری تطبیق چشمتان با تاریکی از بین نمی رود ( نور سفید سبب کوچک شدن مردمک چشم میشود ) .

از سلفون یا پلاستیک قرمز در جلوی شیشه چراغ قوه استفاده کنید .

پیشنهاد میکنم که مشترک مجله نجوم شوید تا بتوانید از وقایع نجومی اگاه بمانید . بدون هیچ ابزار اپتیکی میتوانید اجرام بسیاری را رصد کنید مانند ماه ، پنج سیاره ، بارشهای شهابی و حتی گذر ماهواره های ساخت بشر .

نکته ششم

استفاده از دوربین دوچشمی

خیلی ناراحت میشوم وقتی دوستی به من میگوید : من به تازگی به نجوم علاقمند شده ام و قصد دارم یک تلسکوپ تهیه کنم .

اغلب جواب من این است که : ابتدا مدت زمان مختصر و مفیدی را صرف مشاهده ستاره ها کنید سپس به سراغ خریدن یک دوربین دوچشمی بروید .

بعضی ها ممکن است فکر کنند که دوربینهای دوچشمی در مقابل تلسکوپ بی ارزشند اما حقیقت این است که از جنبه های معین رصد اسمان انها بهترین ابزار برای استفاده اند . یک دوربین دوچشمی با درشتنمایی 7 هم وزن کمی دارد و هم قابل حمل است ، یک دوربین دوچشمی با کیفیت بهتر از یک تلسکوپ بی کیفیت است .

دوربینهای دوچشمی در اندازه های مختلفی وجود دارند ولی بسیاری ترجیح میدهند از 7x 50 استفاده کنند . عدد 7 به بزرگنمایی اشاره دارد و 50 به قطر عدسی دوربین برحسب میلی متر . این دوربینهای دوچشمی 7x هنگامی که با پایه استفاده شوند میتوانند حفره های ماه ، هلال زهره و قمرهای مشتری را به نمایش بگذارند . هنگام ظهور یک دنباله دار جدید هیچ وسیله ای نمیتواند بهتر از یک دوربین دوچشمی نمایی کلی از سر و دم ارائه کند . فقط با گشت و گذار در طول راه شیری هزاران ستاره ای را مشاهده خواهید کرد که با چشم غیر مسلح نمیتوانستید ببینید .

نکته هفتم

پیش بسوی تلسکوپ

سرانجام روزی میرسد که شما اقدام به خریدن تلسکوپ میکنید ، اما چه نوع تلسکوپی انتخاب میکنید ؟

بهتر است سه نوع تلسکوپ را در نظر بگیرید . یک تلسکوپ شکستی ( refractingtelescope )  یک عدسی شیئی محدب در یک سر و یک چشمی در سر دیگر دارد .
تلسکوپ بازتابی ( reflecting telescope ) از یک اینه مقعر به جای عدسی شیئی استفاده میکند . این اینه ( اولیه = Primry ) نور را از درون لوله میفرستد به جایی که یک اینه تخت کوچک قرار دارد ( ثانویه = Secondary ) و این اینه نور را قطع کرده و به چشمی در طرف دیگر لوله میفرستد . یک تلسکوپ کاتادیوپتریک ( catadioptric telescope ) نوع خاصی از تلسکوپ بازتابی است که دارای یک عدسی تصحیح کننده است . بیشتر کاتادیوپتریک ها در طرح اشمیت
کاسگرین ( Schmidt-Cassegrain ) می باشند . نور از سطح اینه اولیه بازتاب شده و سپس از اینه ثانویه خمیده منعکس گشته و از درون یک سوراخ در اینه اصلی گذشته و به چشمی می رسد .

متاسفانه مجال برای توضیح همه ی جزییات نیست .

اگر تازه کار هستید یک شکستی 2.4 تا 3 اینچ یا بازتابی 4 تا 6 اینچ را در نظر داشته باشید ، مطمئن شوید که تلسکوپ میتواند سریع مستقر شود و همچنین مقر محکم و ثابتی دارد ، یک تلسکوپ خوب واقعا بی استفاده است اگر روی یک پایه سست و لرزان مستقر شده باشد . به دام چیزی که اماتورها به ان تلسکوپ به درد نخور ( trash telescope ) میگویند نیفتید ، بهتر است پولی را که بابت چنین تلسکوپی میپردازید به خرید دو چشمی اختصاص دهید .

عموما یک تلسکوپ به درد نخور دارای یک لوله بلند با مقری ضعیف است . سازنده ها برای این تلسکوپها اینگونه تبلیغ میکنند : مناظر دیدنی از ماه و حلقه های زحل در بزرگنمایی 500 و بیشتر . متاسفانه بیشتر اماتورهای نازه کار شیفته بزرگنماییند ، هر تلسکوپی میتواند بزرگنمایی بالا ارائه دهد اما با بالا بردن بزرگنمایی اثرات جو متلاطم نیز بیشتر شده و مخصوصا در یک تلسکوپ کوچک سبب بوجود امدن تصویری تاریک و محو و تار میشود .

یک قانون کلی : حداکثر بزرگنمایی برای هر تلسکوپ 50 برابر به ازای هر اینچ از دهانه تلسکوپ میباشد . ممکن است تهجب کنید که بهترین نماها در بزرگنماییهای کم بدست میایند

نکته هشتم

به یک انجمن نجومی ملحق شوید

اگر یک تلسکوپ دارید و عضو یک انجمن نجوم نیستید حتما به این کار اقدام کنید . نه فقط برای یافتن دوستانی جدید بلکه در صورت نیاز گرفتن راهنمایی از انان .

بزرگترین انجمن نجومی Astronomical League میباشد ، هم اکنون هزاران نفر عضو AL میباشند .

همچنین با صرف هزینه ای اندک میتوانید عضو انجمن نجوم ایران ( Astronomical Society of Iran ) شده و از مزایای ان استفاده کنید .

نکته نهم

استراحت کنید

اگر یک رصد برای تمام شب دارید این مورد واقعا مفید است ، اما چیزی نخورید که چرب باشد ، زیرا ممکن است از طریق انگشتان به چشمی یا دیگر ابزارهای نوری منتقل شود . به اقتضای شرایط از نوشیدنی گرم یا سرد استفاده کنید .

نکته دهم

برای اتفاقات غیر منتظره اماده باشید

در نهایت نوبت رصد اسمان میرسد اما توجه کنید که اگر میخواهید سفری به بیرون شهر زیر اسمانی تاریک داشته باشید حتما تلفن همراه داشته باشید .

در ضمن مطمئن شوید که دیگران میدانند شما به کجا میروید از کدام جاده ها استفاده میکنید و چه زمانی برمیگردید .

منبع