براساس نتایج تحقیقات اخیر که بر روی کودکان و خرگوش ها صورت گرفته است، سلول های بنیادین می توانند در درمان بیماری های گوناگون افراد موثر واقع شوند. این تحقیقات نشان داد حتی افرادی که نابینا هستند می توانند به کمک عدسی هایی که از سلول های بنیادین ساخته شده اند بینایی خود را بدست آورند.

برای اینکه افراد بتوانند وضوح دید بیشتری داشته باشند عدسی  و قرنیه – لایه ای که روی عدسی را بر روی چشم خواهد پوشاند- باید هردو شفاف و بی رنگ باشند.

محققان اظهار داشته اند که هم اکنون برای درمان افرادی که مشکلات بینایی از ناحیه عدسی یا قرنیه دارند و دچار آب مروارید هستند از نمونه های مصنوعی این دو استفاده می شود که چنین عمل های جراحی می توانند خطرناک باشند.

در یکی از مطالعات جدید، محققان عمل های جراحی 12 نوزاد  زیر دو سال که مبتلا به بیماری ارثی آب مروارید که دلیل اصلی نابینایی در کودکی است، بودند را مورد بررسی قرار دادند.  آنها آب مروارید را از بین برند و در نهایت دقت تعدادی از سلول های خاصی را که سلولهای مخاطی بنیادین عدسی (LECs) نامیده می شدند را بر جای گذاشتند تا بتوانند بعدا عدسی را احیا کنند.

آن ها مشاهده کردند که شکافی که در حین عمل جراحی بوجود آمده بود در طول یک ماه التیام یافت و وضوح بینایی این بیماران نسبت به نوزادانی که برای درمان از شیوه ی استاندارد و معمول استفاده کرده بودند بیست برابر بیشتر افزایش یافت.

دکتر کانگ زانگ، سرپرست این پروژه که چشم پزشک دانشگاه کالیفرنیا واقع در سن دیگو می باشد در این رابطه اظهار داشت:

” ما می توانیم سلول های بنیادین بدن خود را به گونه ای هدایت کنیم تا یک بافت و یا اندام دوباره احیا شود. “

آب مروارید که سبب تاری عدسی ها می شود، علت اصلی نابینایی در جهان است. درمان کنونی این بیماری خارج کردن عدسی کدر در حین عمل جراحی و جایگزین کردن یک عدسی مصنوعی می باشد.

هم اکنون سالیانه در سراسر جهان بیست میلیون نفر از افرادی که به این مشکل مبتلا هستند تحت عمل جراحی قرار می گیرند.

زانگ اشاره کرد که تنها 4 نفر از میان 10000 بیمار مبتلا به آب مروارید را نوزادان تشکیل می دهند. اما درمان این بیماری با استفاده داز سلول های بنیادین در هر سنی میسر می باشد چراکه سلول های بنیادین عدسی در تمام طول زندگی قابل دسترسی هستند.

تنها تفاوتی که وجود خواهد داشت این است که سلول های بنیادین افراد مسن تر ممکن است برای وضوح بیشتر نیاز به تغییراتی داشته باشد.

درمان کنونی آب مروارید که جایگزین کردن عدسی مصنوعی می باشد نیازمند برشی به اندازه 6 میلی متر در کپسول عدسی می باشد.

این درمان ممکن است منجر به التهاب و نابودی LECs که به طور معمول از آسیب عدسی ها جلوگیری می کنند شود.

همچنین این درمان ممکن است سبب شکاف و رشد ناهنجار سلول های عدسی شود، که این دو مورد خود سبب تاری دید خواهند شد.

در مطالعات ابتدایی، زانگ و همکارانش نشان دادند که می توان LECs را از موش ها بدست آورد و این سلول ها خاصیت احیا کنندگی خواهند داشت. آنها همچنین اظهار داشتند که عمل های جراحی که نیازمند برش عدسی به اندازه 1 تا 1.5 میلی متر می باشند گرچه آب مروارید را برطرف می کنند اما در عوض سلول های بنیادین را که سبب احیای عدسی می شوند را از بین می برند.

پیش از آنکه آن ها آزمایش خود را بر روی کودکان انجام دهند در احیای مجدد عدسی در میمون ها و خرگوش ها با روش جدید خود موفق ظاهر شدند.

در روش زانگ و همکارانش جراحت بر جای مانده پس از عمل جراحی به اندازه ی 4.3 درصد اندازه ی زخمی بود که در روش کنونی بر جای می ماند.

همچنین بر اساس نتایجی که در روز 9 مارس در روزنامه طبیعت چاپ شد، محققان به جای ایجاد شکاف مورد نظر در وسط عدسی آن را در پیرامون آن ایجاد کردند.

زانگ اظهار داشت که آن ها روش جدید خود را تنها بر روی عده ای محدود از بیماران امتحان کرده اند و برای نتایج محکم تر و اطمینان از موثر بودن این درمان باید آزمایش های بیشتری در سطح کلینیکال صورت بگیرد.

هم اکنون رایج ترین شیوه برای درمان افراد نابینا پیوند زدن قرنیه از فرد دیگر به چشمان آن ها می باشد که ممکن است بدن این پیوند را پس بزند.

در یک مطالعه مجزا که آن نیز در روز 9 مارس در روزنامه طبیعت به چاپ رسید مشخص شد که می توان افراد نابینا را نیز با استفاده از سلول های بنیادین آن ها درمان کرد.

کوجی نیشیدا، محقق دانشگاه اساکا ژاپن و همکارانش، از سلول هایی که از سلول های بنیادین مشتق شده بودند (iPSCs) استفاده کردند. این سلول ها قابلیت این را دارند تا به هر بافتی در بدن تبدیل شوند و قرنیه های جدید بوجود بیاورند.

در حین نمو دوران جنینی، بافت چشم از سه لایه تشکیل می شود و قرنیه و عدسی ها از بیرونی ترین لایه تشکیل می شوند.

در آزمایش هایی محققان بوسیله موادی شیمیایی که رشد سلول ها را افزایش می داند توانستند به سلول های بنیادین دست یابند و قرنیه هایی را بوجود بیاورند.  آنها موفق شدند بافت هایی قرنیه ای از این سلول ها پرورش دهند و مشاهده کردند که خرگوش هایی که دچار نابینایی بوده اند با این روش درمان شده اند.

جولی دنیل، پروفسور طب احیا کنندگی و سلول تراپی دانشکده چشم پزشکی دانشگاه لندن که نقشی در این مطالعات نداشت اظهار داشت:

” این بعید است که پرورش قرنیه هایی به روش پدید آمدن قرنیه برای درمان آب مروارید  از لحاظ اقتصادی پایدار باشد.”

زاگ و همکارانش و همچنین دنیل در آخر به یک نتیجه واحد که به شرح زیر است دست یافتند:

ارزش واقعی این تحقیق آن است که چگونه با استفاده از چنین روش هایی به درک بیشتر و بهتر درمان بیماری های مربوط به چشم دست یابیم. چنین درکی به ما کمک خواهد کرد تا بتوانیم در نهایت سلول های بنیادین را دستکاری کنیم.