باارزش ترین منبع محیط زیست در ایران و تقریبا جهان به غیر از دو سه نقطه، خاک است. خاک سرمنشاء حیات است. حدود ۳۰ سانتیمتر از خاک که به آن خاک زنده و جاندار می گویند دارای عناصر، ترکیبات، موادغذایی و موجودات زنده است .هر سانتیمتر مکعب ازخاک ۴۰۰ سال طول می کشد به طور متوسط از سنگ خارا تبدیل به خاک کشاورزی شود. ازطرفی ما سالا نه در ایران ۴۸ تن از این خاک باارزش را در هر هکتار از دست می دهیم. این رقم در اروپا ۱۲ تن در هکتار و در آمریکا ۴ تن درهکتار است.
جنگلها و مراتع با پوشش گياهي خود نقش زيادي در حفظ خاک و نگهداري آن دارند و هرجا که اين پوشش گياهي مطلوب باشد فرسايش خاک به وسيله باد و آب کمتر اتفاق مي افتد و از طرف ديگر گياهان باعث مي¬شوند به مرور زمان سنگها تجزيه شده و به خاک تبديل شوند و خود نيز حاصلخيزي خاک را افزايش دهند.بزرگ ترین عامل از بین رفتن و فرسایش خاک در ایران جنگل زدایی، یعنی از بین رفتن جنگل ها است. سالا نه چهار درصد از سطح جنگل های شمال (جنگل های هیرکانی) از بین می رود. به این ترتیب در طول ۳۰ سال گذشته نیمی از جنگل های شمال را که قدمتی حدود 3.5 میلیون سال دارند و به دوران چهارم زمین شناسی بازمی گردند از دست داده ایم .
خاک یکی از عناصر مهم تشکیل دهنده اکوسیستم های مرتعی است که منبع غذایی و رطوبت برای گیاهان مرتعی می باشد.معمولا برداشت پوشش گیاهی توسط دام باعث کاهش ورود بقایای گیاهی به خاک و نتیجتا عناصر غذایی آن می شود.علف خواران یک جزء جدایی ناپذیر در مراتع هستند که از راه های گوناگون (لگد کوبی – مصرف-دفع فضولات – توزیع مجدد – خروج) روی جریان مواد غذایی اثر می گذارد. چراي مفرط مراتع از جمله فعاليتهايي است كه باعث كاهش توليد گياهي و تخريب و بياباني شدن خاك ميگردد. . با افزايش شدت چرا از كربن، نيتروژن و ماده آلي خاك كاسته مي شود.چراي بيش از حد با ايجاد تغييرات منفي در عناصر غذايي خاك، پايداري اكوسيستم مرتعي را به خطر مي اندازد. وقتي پوشش گياهي يك ناحيه در اثر چراي تعداد زيادي دام از بين مي رود ، ذرات خاك به آساني به وسيله باد و آب پراكنده مي شود و خاك كافي و مناسب براي رشد گياهان مختلف وجود نخواهد داشت.

جنگل زدایی و خاک:
اثرات جنگل زدایی بر اقلیم اساساً به دلیل تغییر کاربری اراضی، تغییر پوشش گیاهی زمین، سوزاندن و قطع یکسره جنگلهاست که منجر به انتشارات جوی، عدم تعادل کربن در جو و خاک، فرسایش آبی و بادی می شود.. فعالیتهای کشاورزی و دامپروری بر پوشش گیاهی سطح زمین استرس وارد می کند بنابراین ممکن است عامل افزایش آلبدو در سطح باشد. کاهش پوشش گیاهی دراثر آتشسوزی و قطع يكسره باعث قرار گرفتن خاک در معرض بلایای طبیعی شده و افزایش دما و فشردگي خاک و در نهایت منجر به کاهش محتوای آب در خاک و کاهش قابلیت نفوذپذیری خاک می گردد و خاك به شدت ضعيف شده و نسبت به فرسايش آبي و بادي حساس مي شود. معمولاً دماي بالا و بارندگي كم در مناطق خشك منجر به فقر موادآلي در خاك و سرعت بخشيدن به اكسيداسيون مي گردد. كم بودن مواد آلي منجر به دانه بندي ضعيف خاك و عدم پايداري دانه بندي خاك مي شود به اين ترتيب خاك در مقابل فرسايش آبي و بادي مقاومت نخواهد داشت.. میزان جنگل زدایی 6/14 میلیون هکتار درسال با میزان توسعه جنگلهای طبیعی و جنگلکاریها به اندازه 2/5 میلیون هکتار در سال قابل مقایسه نیست.
جنگل از ديدگاه عاميانه فضايي سبز و خرم براي گشت و گذار درطبيعت و از نظر اقتصادي منبعي براي تامين فراورده هاي چوبي است.
تعريف جنگل:
فائو جديدترين تعريفي كه در سال 2000 براي جنگل ارائه كرده است به شرح زير است:
• هر ناحيه اي كه داراي جنگلهاي طبيعي و مصنوعي با شرايط زير باشد در تعريف جنگل قرار مي گيرد.
• ميزان تاج پوشش آن در واحد سطح بيشتر از 10 درصد و مساحت آن بيشتر از نيم هكتار باشد.
• درختان قادر باشند به ارتفاع حداقل 5 متر برسند.طبق اين تعريف درختاني كه هنوز به رشد نهايي خود نرسيده و مي توانند رشد كنند به طوري كه به 10% تاج پوشش و 5 متر ارتفاع برسند جزو جنگل محسوب مي شوند.
• جنگل هاي احداث شده در اراضي كشاورزي و جنگل كاري هاي ايجاد شده براي توليد الوار و جنگل هاي بلوط چوب پنبه اي نيزجزو جنگل مي باشند.جنگل هاي ايجاد شده به روش اگروفارستري در اين تعريف قرار نمي گيرند.
تعريف جنگل زدايي: تبد يل جنگل به ساير كاربري ها يا كاهش تاج پوشش درختان به زير آستانه 10% در واحد سطح را جنگل زدايي مي گويند.

اهميت جنگل ها و مراتع:
1-كنترل آبهاي سطحي و تغذيه آبهاي زيرزميني
2-مبارزه با آلودگي هوا
3- تاثير جنگل ها و مراتع در مبارزه با فرسايش و حفظ و توليد خاك:عمل فرسايش بيشتر به وسيله آب و باد صورت مي گيرد.جنگل به كمك شاخ و برگ درختان از سرعت باد مي كاهد و با ريشه گياهان خاك را حفظ مي كند و مانع ايجاد فرسايش مي شود. جنگل به دلایل زیر از فرسایش خاک یعنی شسته شدن خاک بویژه در دامنههای تند جلوگیری میکند:

1-سرعت جریان آب در سطح خاک جنگل کمتر است.
2-چون مقدار آبی که در خاک جنگل نفوذ میکند بیشتر است، پس مقدار آبی که در سطح خاک جریان مییابد،کمتراست.
3-ریشه های درختان ، بوتهها و گیاهان کوچک بویژه ریشههای سطحی ، ذرات خاک را به یکدیگر پیوستگی داده و از لغزش آنها جلوگیری میکند.
4- جلوگيري از سر و صداي محيط
5 به عنوان تفرجگاه براي انسان
6- تعديل آب و هواي يك منطقه
7- تلطيف هوا
8- جلوگيري از وقوع بهمن
9- جلوگيري از رانش زمين
10- نقش اقتصادي جنگل
11- استفاده از محصولات جنگل ها در توليد مواد دارويي و صنعتي

تاثیر جنگل ها و مراتع در مبارزه با فرسایش و حفظ و تولید خاک:
عمل فرسایش بیشتر بوسیله آب و باد صورت می گیرد. بادهای مداوم در اثر ایجاد اختلالاتی در زندگی گیاه و تبخیر رطوبت زمین که منجر به خشکی بیش از حد خاک می گردند، سبب می شوند که تجدید حیات نباتات متوقف و یا به کندی صورت گیرد و با کم شدن پوشش گیاهی عمل فرسایش آغاز شود. اگر انسان هم با بهره برداری بی رویه از بین رفتن گیاهان را ناخواسته تسریع نماید آنگاه مراکز مهم کشاورزی و صنعتی و مسکونی در معرض تهدید قرار می‌گیرند.
جنگل به کمک شاخ و برگ درختان، از سرعت باد می کاهد و با ریشه گیاهان، خاک را حفظ می کند و مانع ایجاد فرسایش می شود. بعلت آرام بودن هوای داخل جنگل تبخیر بسیار ناچیز بوده و خطر خشک شدن خاک که از شرایط مهم آغاز فرسایش است از بین می‌رود. نزولات آسمانی در مناطق فاقد گیاه در روی زمین به صورت هرز آبهای سیل آسا جاری می شوند و چون مقاومتی در برآبر خود نمی بینند ذرات ریز و درشت خاک را حمل می کنند و بتدریج در مسیر خود و یا در پشت سدها و دریاچه‌ها رسوب می دهند، گاهی سبب طغیان رودخانه‌ها می گردند و خسارات جانبی و مالی زیادی بار می‌آوردند. در مناطقی که پوشش گیاهی وجود دارد، هنگام بارندگی قطرات باران به علت انرژی که در مسیر خود و همچنین تاثیر قوه جاذبه زمین کسب می کنند و می توانند موجب متلاشی شدن ذرات خاک و جآبجایی آن شوند در اثر برخورد به شاخ و برگ گیاهان به ذرات بسیار ریز تبدیل گشته و به آهستگی روی خاک می رسند. از طرفی بقایای نباتی کف جنگل و مراتع همچون اسفنجی آب حاصل از بارندگی را د رخود جذب نموده و به آهستگی روی خاک رها می کند و بدینوسیله خطر شتشوی خاک از بین رفته و خاک حفظ می شود. در مورد نقش‌ پوشش‌ سطح‌ خاک‌ در کاهش‌ ضربه‌ قطرات‌ باران‌ آزمایشی‌ توسط‌ یکی‌ ازمتخصصین‌ مربوطه‌ (Hadson) در دو قطعه‌ زمین‌ انجام‌ گرفته‌ است‌. در این‌ آزمایش‌ آبتدا علفهای‌موجود زمین‌ با دست‌ کنده‌ شده‌ و سپس‌ زمین‌ به‌ دو قطعه‌ مساوی‌ تقسیم‌ شده‌ است‌. روی‌ یکی‌ ازقطعات‌ دو لایه‌ تور سیمی‌ ریز بافت‌ قرار داده‌ شد قطرات‌ باران‌ در اثر برخورد با آن‌ شکسته‌ شده‌ وبه‌ صورت‌ قطرات‌ بسیار ریزی‌ درآمد (شکسته‌ شدن‌ قطرات‌ عیناً توسط‌ شاخه‌ و برگ‌ پوشش‌گیاهی‌ هم‌ صورت‌ می‌گیرد) خاک‌ از دست‌ رفته‌ از این‌ دو قطعه‌ (قطعه‌ پوشیده‌ شده‌ با تور سیمی‌ وقطعه‌ لخت‌) در طول‌ 10 سال‌ اندازه‌گیری‌ شد. نتایج‌ بدست‌ آمده‌ از 10 سال‌ آزمایش‌ نشان‌ دادکه‌ خاک‌ از بین‌ رفته‌ از قطعه‌ لخت‌ بیش‌ از 100 برآبر خاک‌ فرسایش یافته از قطعه‌ پوشش‌دار می‌باشد.
گذشته‌ از این‌ فرسایش‌ خاک‌ در منطقه‌ جنگلی‌ با فرسایش‌ خاک‌ در مناطق‌ دیگر تفاوت‌ دارد اگرچه‌ هر دو بلایی‌ است‌ که‌ بر خاک‌ وارد می‌شود ولی‌ خاکهای‌ مناطق‌ جنگلی‌ بسیار حاصلخیزتر ازمناطق‌ دیگر است‌ با فرسایش‌ خاک‌ مواد حاصلخیزی‌ که‌ طی‌ سالیان‌ متمادی‌ در خاک‌ ذخیره‌شده‌اند از دست‌ می‌رود. در تحقیقات‌ انجام‌ شده‌ در یکی‌ از ایالت‌های‌ آمریکا (New Hampshire) ثآبت‌ شده‌ است‌ که‌ پس‌ از بریدن‌ درختان‌ یک‌ جنگل‌، جریان‌ آب‌ حاصل‌از بارندگی‌ در عرض‌ دو سال‌ در هر هکتار 95 کیلوگرم‌ ازت‌ نیتراتی‌ و 89 کیلوگرم‌ کلسیم‌ را از بین‌برده‌ است‌ در حالیکه‌ در یک‌ جنگل‌ دست‌ نخورده‌ میزان‌ ازت‌ نه‌ تنها از بین‌ نرفته‌ بلکه‌ در هر هکتار2 کیلوگرم‌ نیز به‌ میزان‌ آن‌ افزوده‌ شده‌ است‌. این‌ مقدار ازت‌ از باران‌ دریافت‌ شده‌ است‌. همچنین‌کلسیم‌ از بین‌ رفته‌ بسیار کم‌ بوده‌ و مقدار آن‌ 7 کیلوگرم‌ در هکتار بوده‌ است‌.

اثرات اقتصادی جنگل زدایی:
ما درختان جنگلی را قطع و آنها را به مرتع تبدیل می کنیم و بعد به خصوص در مناطق شیبدار که همه جنگل های ما هم در مناطق شیبدار هستند بعد از مدتی این مرتع را به زمین کشاورزی تبدیل می کنیم و طبیعی است که زمین کشاورزی کود لا زم دارد، بنابراین بعد از گذشت دو سه سال هزینه تهیه کود به حدی زیاد است که محصول از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست و بعد در نهایت زمین به شنزار تبدیل می شود. به عنوان مثال منطقه ارسباران جنگل ها در ظرف چهار، پنج سال تبدیل به شنزار شده و به کل از بین رفته و به علت بارش، خاکش هم شسته شده است. به همین دلیل است که در تبریز در فصل بارندگی در داخل جوی ها آب قهوه ای رنگی راه می افتد. آب قهوه ای رنگ یعنی آبی که خاک در آن است و پر واضح است که جای این خاک با ارزش که آن بالا بایستی تولید محصولا ت کشاورزی و تولید جنگل کند، داخل جوی نیست.

چرای دام و اثرات آن بر جنگل ها:
زیانهای وارده به جنگلها از راه چرای دام سابقه طولانی دارد. از روزگاری که اقتصاد شبانی زیر بنای تکاملی جامعه را تشکیل می‌داد و اشتغال به امور دامداری و نگاهداری دام از معتبرترین و سودآورترین رشته‌های سرمایه گذاری عصر فئودالیسم شناخته می‌شد، زمینه‌های تخریب جنگلها از طریق چرای دام فراهم گردید و چراگاههای جنگلی ایران به عنوان غنی‌ترین منابع علوفه‌ای در دسترس دامها گذارده شد. زیانهای ناشی از چرای دام در جنگلها شامل موارد زیر است:
الف)رفت و آمد مدام دام در جنگلها ، باعث فشردگی خاک و خرابی وضع فیزیکی خاک می‌شود. به این ترتیب آب باران به جای آنکه در خاک فرو رود در سطح زمین جریان پیدا می‌کند در چنین اراضی رویش دانه‌هایی که بر روی زمین ریخته شده دشوار و در بعضی حالات غیر ممکن می‌شود.
ب)چرای دام باعث می‌شود که تبدیل مواد آلی زنده به لاش برگ صورت نگیرد و افراط در چرای دام ، پوشش گیاهی را از عرصه جنگل حذف می‌کند و خاک جنگل عریان و بدون محافظ می‌ماند و به تدریج دچار فرسایش می‌شود.
ج)در دامنه‌های کوهستانها که خاک عملا در معرض ریزش قرار دارد، تردد دامها سبب تشدید ریزش خاک و قطعات سنگی می‌گردد و فشار وارده از تصادم این ریزشها به درختان موجب زخمی شدن پوست آنها می‌شود.
د)دامها با جویدن پوست و ساقه‌های درخت ، آنها را زخمی کرده و زمینه تسهیل نفوذ و رخنه آفات و بیماریهای گیاهی را تدارک می‌بینند.

تعاريف متعددي براي مرتع عنوان شده است:
1-مرتع، زميني است كه حداقل مدتي از سال داراي پوششي از گياهان مرتعي خودرو باشد.(تعريف مرتع در قانون جنگلها و مراتع.)
2-مرتع به اراضي داير يا باير اطلاق مي شود كه رستنيها در آن به حالت طبيعي رشد كرده ميزان بارندگي آن منطقه نسبتاً كم باشد و به وسيله ی حيوانات اهلي و وحشي مورد چرا واقع گردد و هيچ عاملي آن را محدود ننمايد.(هادي كريمي،مرتعداري،انتشارات دانشگاه تهران 1369.)
3-جنگل يا مرتع يا بيشه طبيعي عبارت از جنگل يا مرتع يا بيشه اي است كه به وسيله ی اشخاص ايجاد نشده باشد.( قانون حفاظت و بهربرداري از جنگل ها و مراتع با اصلاحات بعدي، مصوب 30/5/1346.)
4-مراتع، زمين هايي است اعم از كوه و دامنه يا زمين مسطح كه در فصل چرا داراي پوششي از نباتات علوفه اي خودرو بوده و با توجه به سابقه ی چرا عرفاً، مرتع شناخته شود. اراضي آيش گر چه پوشش نباتات و علوفه اي داشته باشند مشمول تعريف نيستند. چنانچه مرتع داراي درختان جنگلي خودرو باشد مرتع مشجر ناميده مي شود.( آئين نامه ی اجرايي لايحه قانوني واگذاري و احياء اراضي در حكومت جمهوري اسلامي ايران مصوب شوراي انقلاب اسلامي 31/2/1359)
5- مرتع: همه ی اراضي داراي پوشش طبيعي به نحوي كه خوراك دام از آن حاصل مي شود و تجديد حيات آن بطور طبيعي انجام مي پذيرد و همچنين آن قسمت از اراضي كه براي كمك به تجديد حيات پوشش گياهي طبيعي آن بشر دخالت نموده است و پس از اين دخالت آن را همانند ساير مراتع اداره مي نمايد.(تعريف جامعه ی مرتعداران ، Society for Rang management.)
6-مراتع شامل همه ی مناطقی است با پوشش بوته، گراس، جنگلهاي غيرانبوه و همچنين مناطقي كه به علت وجود املاح، شن، صخره و سرانجام خشكي محيط، امكان توليد جنگل تجارتي و يا زراعت ميسر نباشد.
7-در تعريفي ديگر اراضي غير محصور با پوشش طبيعي و بارندگي كم را كه مورد چراي دامهاي اهلي و حيات وحش قرار مي گيرد، مرتع می نامند.(هدي ؛ Heady, 1975)
8-مرتع شامل اراضي است با پوشش طبيعي يا بذركاري شده با گونه هاي بومي و يا غيربومي كه علوفه ی مورد مصرف دام را تأمين مي نمايد.(والنتاين)
9-مرتع: زميني است غيرقابل كشت كه از آن عمدتاً براي توليد علوفه استفاده مي شود.( گري، 1968)

خاك، گياه و دام از اجزاء اصلي و فعال در مراتع بوده و ارتباط تنگاتنگي با يكديگر دارند به طوري كه تغيير در خصوصيات و تركيب هر كدام به صورت مستقيم و غير مستقيم اجزاء ديگر را تحت تأثير قرار مي دهد . خواص فيزيكي و شيميائي خاك از مهمترين عوامل مؤثر در حاصلخيزي و به طبع آن تراكم و نوع پوشش گياهي اكوسيستم هاي مرتعي هستند . تحقيقات انجام شده نشان ميدهند كه معمولاٌ چراي دام در دراز مدت باعث كاهش مقدار كربن و ازت كل خاك گرديده و مي تواند سرعت تجزيه مواد گياهي را افزايش دهد بعلاوه ميزان كربن و ازت خاك در طول فصل چرا نيز متغير است همچنين چراي مرتع از طريق افزايش فضولات دامي باعث افزايش تجزيه و چرخش سريع كربن و ازت خاك مي شود. اگر چه گياهخواران پستاندار به طور مؤثر سرعت چرخه عناصر خاك را تحت تأ ثير قرار مي دهند، سمت و سوي اين تغييرات در بين اكوسيستم هاي مختلف مي تواند متفاوت باشد، گياهخواران اثرات مختلف و معكوسي بر سرعت چرخه عناصر در اكوسيستم هاي مختلف داشته و بنابراين هم مي توانند حاصلخيزي مراتع را افزايش داده و هم باعث كاهش باروري در اين اراضي گردند خصوصيات خاك از جمله pH ، بافت، آهك، هدايت الكتريكي وموادآلي با نوع و تراكم پوشش گياهي مرتع در ارتباط است . گزارشاتي در مورد تاثير روند چرا در pH خاك، خروج نيترات و كاتيونهاي قليايي از خاك و تغييرات پتاسيم و فسفر قابل جذب در خاكهاي مرتعي تحت تاثير شدت چرا ووابستگي تفاوتهاي موجود با عمق خاك وجود دارد اثر چرا بر تجزيه مواد آلي خاك در اكوسيستم هاي مختلف مرتعي يكسان نيست و نتايج ضد و نقيضي در اين باره منتشر گرديده است . لذا به نظر مي رسد كه هنوز اثر چرا بر پويايي مواد آلي و برخي ديگر از خصوصيات خاك، بويژه در مراتع مناطق خشك و نيمه خشك، به طور كامل شناخته نشده و بخصوص در زمينه ارتباط خاك با پوشش گياهي و اثرات متقابل دام بر پوشش گياهي و محتواي عناصر غذايي خاك، مطالعات گسترده اي مورد نياز است .
ويژگي هاي فيزيك خاك يكي از عوامل موثر در رشد گياهان در مراتع است. اين ويژگي خاك روي رشد ريشه و توسعه گياهان مرتعي نقش مهمي را ايفا مي نمايد. بررسي اثر لگدكوبي و چراي دام بر روي ويژگي هاي فيزيكي خاك مرتع در سه شرايط مرتعي (مرجع، كليدي و بحراني) ويژگي هاي فيزيكي خاك شامل رطوبت، وزن مخصوص ظاهري، درصد تخلخل، نفوذپذيري و مقاومت مكانيكي در فصل چرا (خرداد تا مهر) در سال هاي 79 و 80 در منطقه لار اندازه گيري شده و نتايج حاصل نشان داد كه ميانگين درصد رطوبت از منطقه مرجع به منطقه بحراني روند كاهشي برخوردار بود و نسبت به فصل چراي دام سيرنزولي داشت و در تمام طول فصل چرا رطوبت در عمق 15-0 سانتي متر کمتر از عمق 30-15 سانتي متر بود. وزن مخصوص ظاهري منطقه مرجع كمترين و منطقه بحراني بيشترين مقدار را داشت و مقدار آن در طول دوره فصل چرا افزايش يافت. مقدار وزن مخصوص ظاهري در عمق 15-0 سانتي متر بيشتر از عمق 30-15 سانتي متر بود. ميزان تخلخل در منطقه مرجع بيشترين و در منطقه بحراني كمترين بوده است و مقدار آن در هر دو عمق نمونه گيري در طول چرا سير كاهشي داشت. ميزان نفوذپذيري در ابتداي چراي دام بيشتر از پايان دوره چرا بود و مقدار آن در منطقه مرجع در بالاترين حد و در منطقه بحراني در پايين ترين حد قرار داشت. مقدار مقاومت مكانيكي خاك در منطقه بحراني در بالاترين حد و در منطقه مرجع بيشتر از دو منطقه ديگر بود به طوري كه در منطقه بحراني به 1 درصد كاهش يافت. كاهش پوشش گياهي به كمتر از 7 درصد در پايان فصل چرا در منطقه بحراني، خاك اين منطقه را به شدت در معرض فرسايش قرار داده است.

اثر مدیریت های مختلف چرای دام بر میزان رطوبت و نفوذپذیری خاك منطقه
یكی از مهمترین خصوصیات فیزیكی خاك میزان نفوذ پذیری آن بوده كه اثر مهمی در كیفیت خاك، تغذیه گیاهان ومیزان رواناب و فرسایش خاك دارد. عواملی نظیر بافت خاك، ساختمان خاك، میزان مواد آلی، مدیریت و نوع لایه های خاك بر میزا ن نفوذ پذیری تاثیر دارند. یكی از عوامل مدیریتی مهم درمراتع چرای دامها بوده كه با ایجاد به هم خوردگی سطح خاك و اثر بر میزان پوشش گیاهی تاثیر زیادی بر نفوذپذیری، رطوبت خاك، میزان رواناب، فرسایش و كیفیت پوشش گیاهی و خاك درمراتع دارد.به عنوان مثال مقایسه و بررسی روند تغییرات رطوبت ونفوذپذیری خاك در سه روش مدیریت چرا در منطقه سمیرم استان اصفهان انجام گرفت.طرح در قالب ، طرح آماری كاملاً تصادفی با سه تكرار انجام شد. تیمارها شامل 3 روش مدیرتی چرا شامل چرای مفرط در اراضی شخم خورده، چرای كنترل شده وقرق (عدم چرا) بوده و برای تغیین نفوذپذیری از روش استوانه مضاعف (دبل رینگ) و به منظور اندازه گیری رطوبت خاك از دستگاه TDR (Time Domain Reflectometry) استفاده شد. به منظور مقایسه اثرات تیمارهای مختلف دو تیمار زمانی فصل بهار و فصل پاییز به ترتیب به عنوان زمان قبل از ورود دام و بعد از خروج دام از مرتع در نظر گرفته شده است.
نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد كه بیشترین مقدار رطوبت حجمی خاك 13/1 درصد مربوط به تیمار چرای كنترل شده در فصل بهار و كمترین مقدار، 3/8 درصد مربوط به تیمار چرای مفرط در فصل پاییز بوده است. در فصل بهار، بیشترین مقدار رطوبت خاك مربوط به تیمار چرای كنترل شده بوده و تیمارهای قرق و چرای مفرط تفاوتی از نظر میزان رطوبت خاك نداشته اند كه علت آن وجود مقدار زیاد آب در خاك مرتع در این فصل در تیمارهای مختلف و نیر یكسا ن بودن وضعیت پوشش گیاهی جدید باشد . در فصل پاییز، رطوبت خاك سطحی در تیمارهای چرای مفرط، چرای كنترل شده و بدون چرا (قرق) به ترتیب 3/8، 6 و 4/5 درصد بوده است. كاهش زیاد درپوشش گیاهی، لخت شدن سطح زمین، تاثیر ممستقیم تابش خورشید و تبخیر از سطح خاك باعث كمترین مقدار رطوبت خاك سطحی در تیمار چرای مفرط در فصل پاییز می باشد. میزان نفوذپذیری خاك نیز در تیمارهای چرای مفرط، چرای كنترلی و بدون چرا (قرق) به ترتیب 12/8، 4/8 و 7/1 سانتی متر در ساعت بوده كه بیشترین مقدار مربوط به تیمار چرای مفرط در اراضی شخم خو.رده و كمترین آن مربوط به تیمار چرای كنترلی می باشد. تردد دام بر سطح خاك مرتع در شرایطی مانند فصل بهار در منطقه كه خاك نسبتا مربوط می باشد . باعث متراكم شدن خاك می گردد.

تاثير شدت‌‌هاي چراي دام بر تركيب پوشش گياهي، رطوبت، مقاومت مكانيكي و نفوذپذيري خاك
در اين تحقيق اثر شدت‌‌هاي چرا در شرايط مختلف مرجع (بدون چرا)، كليد (چراي متوسط) و بحراني (چراي شديد) بر تركيب گياهي، مقاومت مكانيكي، نفوذپذيري و رطوبت خاك طي دو سال متوالي 1383 و 1384 در منطقه ساوجبلاغ اندازه‌گيري شد. اطلاعات حاصل از طرح به صورت كرت‌‌هاي دو بار خردشده در قالب بلوك كامل تصادفي در چهار تكرار انجام شد، كه در آن مناطق مورد مطالعه به كرت‌‌هاي اصلي، زمان نمونه‌گيري به كرت‌‌هاي خردشده و عمق نمونه‌گيري به كرت‌هاي دو بار خردشده اختصاص يافتند. در قالب طرح آماري تجزيه و تحليل داده‌‌ها با نرم‌افزار Spss (نسخه 12) انجام شد و در صورت معني‌دار بودن اختلاف بين تيمار‌ها، براي مقايسه ميانگين‌ها و گروه‌بندي از آزمون دانكن استفاده شد. نتايج نشان داد كه مقاومت مكانيكي درعمق30-15 سانتيمتر نسبت به 15-0 به‌طور معني‌داري افزايش يافت. مقاومت مكانيكي در انتهاي دوره چرا نسبت به ابتداي دوره چرايي افزايش يافت. رطوبت خاك از منطقه مرجع به منطقه بحراني كاهش يافت و اين كاهش با گذشت زمان ادامه يافت و رطوبت خاك در عمق دوم به‌طور معني‌داري نسبت به عمق اول بيشتر بود. نفوذپذيري در ابتداي دوره چرا بيشتر از انتهاي دوره چرا و مقدار آن در منطقه بحراني كمتر و بين سه منطقه داراي اختلاف معني‌داري بود. مقادير نفوذپذيري به ترتيب در مناطق مرجع، كليد و بحراني 7/3،2/3 و3/2 ميليمتر در دقيقه تعيين شد. تركيب پوشش گياهي با افزايش شدت چرا تغيير عمده‌اي كرد، به‌طوري‌كه با افزايش شدت چرا گندميان و بوته‌اي‌ها به ترتيب 7/43 و8/51 درصد كاهش و پهن‌برگان علفي 5/26 درصد افزايش يافتند. در منطقه بحراني بيشترين پوشش گياهي مربوط به پهن‌برگان علفي شامل گيا‌هان مهاجم و سمي‌Peganum harmala و persica Rosa، Ceratocarpus sp. بود، كه نشان‌دهنده سير قهقرايي در اثر چراي مداوم و بيش از ظرفيت مرتع است.

منابع:

http://sarzaminesabz262.blogfa.com/cat-4.aspx
http://khosromk.blogfa.com/post-3.aspx
http://parsacloob.com/catch/data/a8…cloob.com).pdf
http://jbiaban.ut.ac.ir/page/article…icleId=1004684
http://civilica.com/Paper-ESNC03-ESNC03_001.html
http://iranwatershed.com/range.aspx

گردآورنده : هستی11

هرگونه کپی برداری از مطلب فوق تنها با ذکر منبع (www.Daneshju.ir) و نام نویسنده (هستی 11) مجاز میباشد .