كنترلر حافظه يك چيپ‌ست اگر به جاي يك عرض باس داده 64 بيتي از يك عرض باس داده 128 بيت استفاده كند، در اصطلاح داراي قابليت Dual Channel است. به عبارت ساده‌تر مادربوردهايي كه داراي چيپ‌ستي با كنترلر حافظه 128 بيتي هستند از قابليت Dual Channel پشتيباني مي‌كنند. توسط اين فناوري نرخ انتقال اطلاعات به‌طور تئوري به ميزان دو برابر افزايش پيدا مي‌كند.
حداكثر نرخ انتقال اطلاعات تئوري (MTTR) از روش زير محاسبه مي‌شود:
حافظه‌هاي مبتني بر فناوري Double Data Rate) DDR) مانند DDR-SDRAM،DDR2-SDRAM و DDR3-SDRAM مي‌توانند در هر سيكل دو مرتبه اطلاعات را انتقال دهند، اما حافظه‌هاي سنتي SDRAM تنها مي‌توانند در هر سيكل يك مرتبه انتقال اطلاعات انجام دهند. با توجه به اين موضوع حافظه‌هاي مبتني بر معماري DDR معمولاً با دو برابر فركانس واقعي شناسايي مي‌شوند.
به‌عنوان مثال يك حافظه DDR2 800 داراي فركانس 400 مگاهرتز است. بنابراين در فرمول اول بايد در قسمت «تعداد دفعات انتقال در هر سيكل» عدد دو را براي حافظه‌هاي سري DDR قرار دهيد و در صورت استفاده از فرمول دوم لازم است آنچه روي حافظه نوشته شده (به‌عنوان مثال DDR2 800 عدد 800) را قرار دهيد.
با توجه به فرمول‌هاي ذكر شده در بالا نرخ انتقال اطلاعات در يك حافظه DDR2 800 برابر با 6400 مگابايت بر ثانيه است. اگر توجه كرده باشيد برخي از سازندگان حافظه‌ها، ماژول‌هاي حافظه DDR2 800 خود را تحت نام PC2-6400 عرضه مي‌كنند.
اگر فناوري Dual Channel همراه با ماژول‌هاي حافظه DDR2 800 به كار گرفته شود، حداكثر نرخ انتقال اطلاعات تئوري حافظه دو برابر خواهد شد و از 6400 مگابايت بر ثانيه به 12800 مگابايت بر ثانيه افزايش پيدا مي‌كند. دليل اين موضوع نيز كاملاً روشن است، زيرا در هر سيكل به جاي 64 بيت، 128 بيت اطلاعات انتقال پيدا مي‌كند. اين موضوع خيلي مهم است كه به نرخ انتقال اطلاعات از نظر تئوري توجه كنيد.
زماني‌كه ما اين مقادير را محاسبه مي‌كنيم، ادعا مي‌كنيم كه اين ميزان انتقال اطلاعات در هر سيكل اتفاق خواهد افتاد، اما در حقيقت چنين انتقالي هيچ‌گاه اتفاق نمي‌افتد، زيرا پردازنده و كنترلر حافظه در هر زمان صد درصد اطلاعات را انتقال نمي‌دهند.
بنابراين زماني‌كه شما نرخ انتقال اطلاعات واقعي سيستم خود را توسط نرم‌افزاري مانند SiSoft Sandraاندازه‌گيري مي‌كنيد، هميشه مقاديري پايين‌تر از حداكثر نرخ انتقال اطلاعات تئوري به دست خواهيد آورد.
به اين نكته توجه كنيد كه اين افزايش كارايي صد درصدي تنها در زير سيستم حافظه اعمال مي‌شود و هيچ‌گاه موجب افزايش كارايي صد درصد كل سيستم نخواهد شد. تنها درصد كمي از اين افزايش كارايي حافظه روي كل سيستم تأثير خواهد گذاشت.
يك كامپيوتر از قطعات متعددي تشكيل شده است كه افزايش كارايي يكي از اين قطعات حتي به ميزان دو برابر موجب افزايش كارايي كل سيستم به ميزان دو برابر نخواهد شد.
اكنون ما مي‌خواهيم جزئيات آنچه به‌طور فيزيكي در باس داده حافظه اتفاق مي‌افتد را شرح دهيم، زيرا آنچه تاكنون توضيح داده‌ايم هيچ‌گاه به‌طور عملي اتفاق نخواهد افتاد.
ابتدا به بررسي سيستمي مي‌پردازيم كه از خصوصيت Dual Channel پشتيباني نمي‌كند (يك سيستم تك كاناله Single Channel). زماني‌كه مي‌گوييم عرض باس حافظه 64 بيت است، اين موضوع به اين معني است كه بين كنترلر حافظه و درگاههاي حافظه 64 عدد سيم وجود دارد. به عبارت ساده‌تر كنترلر حافظه توسط 64 عدد سيم به سوكت‌هاي حافظه متصل شده است. اين سيم‌ها از D0 تا D63 نامگذاري مي‌شوند.
به‌طور كلي باس داده بين درگاههاي حافظه تقسيم مي‌شوند. باس‌هاي كنترل و آدرس روي سوكت حافظه مناسب، در صورتي فعال خواهند شد كه مشخص باشد آدرس در كدام قسمت بايد اطلاعات را ذخيره‌كند يا از كجا خوانده شود. شكل روبه‌رو اين موضوع را به‌طور واضح نمايش مي‌دهد.
سيستم‌هايي كه از فناوري Dual Channel پشتيباني مي‌كنند داراي عرض باس حافظه 128 بيتي هستند. بنابراين 128 سيم براي اتصال كنترلر حافظه و سوكت حافظه وجود دارد.
اين سيم‌ها از D0 تا D127 نامگذاري مي‌شوند. از آنجا كه هر يك از ماژول‌هاي حافظه مي‌توانند تنها 64 بيت داده را در هر سيكل انتقال دهند، دو ماژول حافظه براي پر كردن باس داده 128 بيتي مورد نياز است.
به‌طور كلي براي آن‌كه فناوري Dual Channel فعال شود نياز به تعداد ماژول‌هاي حافظه به صورت زوج است.
اگر سيستم شما از فناوري Dual Channel پشتيباني كند، اما تنها يك ماژول حافظه روي آن قرار گيرد، به‌طور قطع اين فناوري عمل نخواهد كرد، زيرا در هر سيكل تنها 64 بيت داده انتقال پيدا مي‌كند.
دو يا چهار ماژول حافظه براي آن‌كه بتوانند به صورت Dual Channel عمل كنند بايد داراي ظرفيت، زمان‌بندي و فركانس يكسان باشند.
فعال كردن حالت Dual Channel
براي فعال كردن Dual Channel نياز به پشتيباني چيپ‌ست و مادربورد (در سيستم‌هاي مبتني بر پردازنده‌هاي اينتل) و پشتيباني پردازنده (درسيستم‌هاي مبتني بر پردازنده‌هاي AMD) و دو يا چهار ماژول حافظه يكسان سازگار با حافظه مورد پشتيباني توسط مادربورد DDR-SDRAM ،DDR2-SDRAM و DDR3-SDRAM) داريد.
پردازنده‌هاي شركت AMD مبتني بر سوكت 939، 940، +AM2، AM2 و F (همچنين مادربوردهاي سوكت 462 كه داراي چيپ‌ست nForce2 هستند) از فناوري Dual Channel پشتيباني مي‌كنند. براي سيستم‌هاي مبتني بر پردازنده‌هاي اينتل نيز لازم است كه به دفترچه راهنماي مادربورد يا وب‌سايت سازنده مادربورد مراجعه كنيد.
Dual Channel چيست
اگر تنها يك ماژول حافظه داشته باشيد، نمي‌توانيد از فناوري Dual Channel استفاده كنيد. بنابراين اگر قصد داريد سيستمي تهيه كنيد كه دو گيگابايت حافظه داشته باشد بهتر است دو عدد ماژول يك گيگابايتي به جاي يك ماژول دو گيگابايتي داشته باشيد، زيرا در اين صورت مي‌توانيد از ويژگي Dual Channel كه موجب افزايش كارايي مي‌شود، استفاده كنيد.
اگر مادربورد شما تنها دو اسلات حافظه داشته باشد براي فعال كردن ويژگي Dual Channel بايد درون هر دو اسلات، ماژول حافظه قرار دهيد. مادربوردهايي كه داراي چهار اسلات حافظه هستند روش‌هاي متفاوتي براي فعال كردن ويژگي Dual Channel دارند.
اگر شما چهار ماژول حافظه يكسان داشته باشيد، با قرار دادن آن‌ها روي چهار اسلات حافظه مي‌توانيد از ويژگي Dual Channel استفاده كنيد، اما اگر داراي دو ماژول حافظه هستيد بايد به روش زير عمل كنيد.
در مادربوردهاي مبتني بر پردازنده‌هاي اينتل بايد يكي از حافظه‌ها را در اسلات يك و ديگري را در اسلات سه يا يكي از حافظه‌ها را درون اسلات دو و ديگري را در اسلات چهار قرار دهيد. بيشتر سازندگان مادربوردها با رنگ‌بندي متفاوت نحوه قرار دادن حافظه‌ها را مشخص كرده‌اند.
براي استفاده از پيكربندي Dual Channel در اين مادربوردها لازم است كه حافظه‌ها را در اسلاتهاي همرنگ قرار دهيد.
توجه: پيكربندي Dual Channel در بعضي مادربوردها مطابق روش ذكر شده در بالا نيست و براي فعال شدن حالت دو كاناله بايد حافظه را روي اسلاتهاي يك و دو يا سه و چهار قرار داد.
اجازه دهيد اكنون توضيحات فني بيشتري ارائه كنيم. اسلات يك و دو به‌طور فيزيكي متصل به كانال A هستند، در صورتي‌كه اسلات سه و چهار متصل به كانال Bهستند.
زماني‌كه شما ماژول‌هاي حافظه را روي اسلات يك و سه يا دو و چهار نصب مي‌كنيد يعني شما هر ماژول حافظه را روي يك كانال متفاوت نصب كرده‌ايد، بنابراين هر دو باس 64 بيتي فعال مي‌شوند و عرض باس حافظه به 128 بيت افزايش پيدا مي‌كند.
اگر شما حافظه‌ها را درون كانال‌هاي يكسان قرار دهيد (نصب كردن حافظه‌ها روي كانال يك و دو يا سه و چهار) كنترلر حافظه تنها يك باس 64 بيتي را خواهد ديد و بنابراين سيستم در وضعيت Single Channel عمل مي‌كند.
فعال كردن قابليت Dual Channel روي سيستم‌هاي مبتني بر پردازنده‌هاي AMD كمي متفاوت است. براي فعال كردن قابليت Dual Channel در مادربوردهاي مبتني بر پردازنده‌هاي AMD نيز بايد از حافظه‌هاي يكسان و يك جور استفاده كرد، اما با اين تفاوت كه در اين مادربوردها اسلات‌ها به صورت يك در ميان با يكديگر Dual Channelنمي‌شوند.
به عبارت ساده‌تر براي پيكربندي Dual Channel در تمامي مادربوردهاي AMD (شامل MSI) بايد حافظه‌ها را درون اسلاتهاي همرنگ قرار داد.
در شكل روبه‌رو يك مادربورد مبتني بر پردازنده‌هاي AMD كه اسلات يك و دو آن زرد و اسلات سه و چهار آن بنفش است نمايش داده شده است. براي پيكربندي Dual Channel در اين مادربورد تنها لازم است كه حافظه‌ها را درون اسلاتهاي همرنگ قرار داد. (تصوير هفت و هشت)
روش ديگر، استفاده از برنامه‌هاي تشخيص مشخصات سخت افزار است. ما توصيه مي‌كنيم از نرم‌افزار CPU-Zبراي بررسي اطلاعات مربوط به حافظه استفاده كنيد.
در اين برنامه و در منوي Memory گزينه‌اي به نام #Channels وجود دارد. در صورتي‌كه جلوي اين گزينه عبارت Dual درج شده باشد به اين معني است كه سيستم در وضعيت Dual Channel عمل مي‌كند.
در اين منو همچنين مي‌توان اطلاعاتي در مورد فركانس حافظه و نحوه زمان‌بندي آن به دست آورد.
لازم به ذكر است كه در بخش فركانس حافظه، فركانس واقعي حافظه نمايش داده مي‌شود كه بايد ضربدر عدد دو (در صورت استفاده از حافظه‌هاي خانواده DDR) شود.
نویسنده:سامي لويان
نشريه عصر شبکه – اول آبان 1387 شماره 78
موضوعات مرتبط
Dual Channel چيست؟
تفاوت رم single و dual
رم چهار کاناله چیست
اسلات رم دئوال چنل
تاثیر رم دو کاناله در بازی
تفاوت رم دوال با سینگل
تشخیص رم دو کاناله
