آزمايش:تعيين مقدار يد در نمك يد دار

آزمايش:تعيين مقدار يد در نمك يد دار

تا كنون كمبود هيچ ماده مغذي را مانند يد فاجعه آميز نخوانده اند و ابعاد وسيع كمبود هيچ ماده مغزي مانند يد مورد بررسي و تجزيه تحليل قرار نگرفته است.نقش موثر يد در ساخت هورمون هاي غده تيروييد و نقش اين هورمون ها در اعمال حياتي انسان در دوران جنيني كودكي و بلوغ دليل عمده اهميت يد است.

يد يك عنصر شيميايي و يك ماده ضروري براي زندگي است كه در آب و خاك و در نتيجه در فراورده هاي گياهي و دريايي موجود است.يد دومين عنصري بود كه به عنوان يك هالوژن كشف شد.در سال 1812 كورتوا شيمي دان فرانسوي كه براي تهيه باروت در ارتش ناپلئون كار مي كرد از جلبك هاي دريايي خشك به عنوان منبع آهك براي تهيه پتاسيم نيترات استفاده مي كرد.در همين جريان بود كه توانست يد را به دست آورد.

يد مورد نياز بدن از غذاها آب ها و داروها جذب مي شود.نمك هاي دريايي يا نمك معدني به ازاي هر كيلو نمك 7/0ميلي گرم يد دارند.نمك هايي كه براي يد دار كردن به كار ميروند سديم يديد پتاسيم يديد و پتاسيم يدات هستند.انتخاب مقدار و نوع اين نمك ها بستگي به قوانين هر كشور دارد.براي نمونه در فرانسه از سديم يديد و در ايران اروپا و استراليا از پتاسيم يدات براي يد دار كردن نمك استفاده ميشود.پتاسيم در برابر تبخير شدن مقاومت بيش تري نسبت به سديم يديد دارد.براي نمك هايي كه درجه خلوص آن ها پايين است در برابر هوا و رطوبت قرار مي گيرند و و نيز براي مواردي كه نمك يد دار براي مدت طولاني پس از توليد مصرف ميشود بهتر است از پتاسيم يدات براي يد دار كردن نمك استفاده شود.

انتخاب مقدار يد افزوده شده به نمك براي مردم هر كشوري به چند عامل بستگي دارد:

1- مصرف نمك روزانه (5تا15گرم)

2- درجه كمبود يد

3- نوع بسته بندي نمك

4- كاهش مقدار يد در اثر گرما و رطوبت

5- پايداري نمك يد دار

براي يد دار كردن نمك نخست يك كيلو گرم نمك پتاسيم يدات در 20ليتر آب مقطر حل ميشود.سپس به 12 تن نمك كه به صورت آبشاري پايين ميريزد پاشيده ميشود.به اين ترتيب نمك حاصل به ازاي هر كيلو گرم نمك خوراكي بين 35 تا 40ميلي گرم يد دارد.

شناسايي يد در نمك يد دار و تعيين مقدار آن :
براي شناسايي و تعيين مقدار يد در نمك دو روش وجود دارد.

روش1:

اين روش شامل حل كردن نمك و اسيدي كردن آن و افزودن پتاسيم يديد است.در اثر اين واكنش يد آزاد مي شود كه براي شناسايي آن مي توان از چسب نشاسته استفاده كرد.با افزودن چسب نشاسته به محلول يد رنگ آبي ايجاد مي شود.براي تعيين مقدار يد حاصل از روش سنجش حجمي با محلول استاندارد تيو سولفات سديم استفاده مي شود.

روش كار:

1-
15/4گرم پتاسيم يديد را در آب مقطر حل كرده وآن را به حجم 50 ميلي ليتر برسانيد

2-يك گرم گرد نشاسته را با آب مقطر به صورت خميري در آورده سپس در 100ميلي ليتر آب مقطر جوش حل كنيدتا چسب نشاسته تهيه شود.

3- 12/5ميلي ليتر هيدروكلريك اسيد غليظ را به حجم 100ميلي ليتر برسانيد.

4- براي تشخيص يد در نمك يك قاشفك از نمك را در مقداري آب مقطر حل كرده و به آن چند قطره از هريك از محلول هاي شماره1تا3بيفزاييد.ايجاد رنگ آبي نشانه وجود يد در نمك است.

5-08/0گرم تيوسولفات بي آب را در آب مقطر جوشيده و سرد شده حل كنيد و به حجم100ميلي ليتر برسانيد.تا محلول 005/0مولار تيوسولفات تهيه شود. اگر ميخواهيد اين محلول را براي مدت طولاني نگه داريد يك نوك قاشقك سديم كربنات به آن بيفزاييد چون معمولا PHآب اسيديست و محلول را اسيدي ميكند

6- تيوسولفات را ميتوان تا 105درجه سانتيگراد گرم كرد تا آب خود را از دست بدهد اما باز هم ميتواند از هوا رطوبت جذب كند و تعداد آب تبلور آن ميتواند1 و 5/1 و 2 و 4 و5 و6 و7باشد.پس اين محلول استاندارد نيست.و در شرايط گوناگون تعداد آب تبلور آن متفاوت است.براي كار كمي و دقيق بايد آن را استاندارد نمود.براي اين كار از محلول استاندارد اوليه پتاسيم يدات استفاده ميشود.نخست محلول 005/0مولار پتاسيم يدات را تهيه كنيد و5 ميلي ليتر از آن را در محيط اسيدي (با افزودن يك ميلي ليتر از محلول به دست آمده از مرحله3)همراه با يك ميلي ليتر محلول پتاسيم يديد (محلول مرحله1)و با افزودن يك ميلي ليتر چسب نشاسته تا بي رنگ شدن با محلول تيوسولفات سنجش حجمي نماييد.

7- 10گرم نمك را در 50ميلي ليتر آب مقطر حل كنيد.يك ميلي ليتر از هريك ازمحلول هاي شماره 1تا 3 را به آن بيفزاييد.سپس آن را با محلول تيوسولفات استاندارد تا بي رنگ شدن تيتر كنيد.