گرفتن مایع مغزی نخاعی
گرفتن مایع مغزی نخاعی چگونه است
گرفتن مایع مغزی نخاعی
مايع مغزي – نخاعي مايعي شفاف و بي رنگ است که در داخل فضاهاي داخلي مغز و همچنين بين پرده هاي مغزي جريان دارد . اين مايع داراي مقداري پروتئين ، قند و تعداد کمي سلول است و همچنين در اطراف نخاع نيز جريان دارد .
يکي از عملکردهاي اصلي اين مايع ،حفظ مغز در داخل حفره جمجمه است بدين معني که مغز به سهولت در اين مايع شناور است و اگر ضربه اي به سر وارد شود ، هيچ يک از قسمت هاي مغز بلافاصله به سادگي ضربه و صدمه نمي بيند .
* نقش مايع نخاع در تشخيص بيماريها
گرفتن مايع نخاع ( پونکسيون کمري ) جزء بررسي هايي است که پزشکان در زمان مشکوک شدن به عفونت پرده هاي مغزي ( مننژيت ) يا التهاب مغز آن را انجام مي دهند . گاهي نيز براي تشخيص ساير بيماريهاي مغزي از جمله خونريزيهاي خاص مغزي و بيماريهاي التهابي انجام مي شود . در برخي اوقات از اين روش براي تزريق برخي داروها به فضاهاي دور مغز و نخاع نيز استفاده مي شود . انجام LP يا گرفتن مايع نخاع در هر نوزاد ، شيرخوار يا کودکي که مشکوک به عفونت مغزي يا پرده هاي مغز باشد اقدامي بسيار ضروري و فوري است که نبايد به تأخير انداخته شود به عنوان مثال کليه شيرخواراني که با تب و تشنج مراجعه مي کنند يا علائمي مانند از دست رفتن هوشياري ، ضعف ناگهاني عضلات ، سفتي گردن دارند ، مشکوک به مننژيت يا عفونت و التهاب مغز تلقي مي شوند .
* نحوه گرفتن مايع نخاع ( LP )
گرفتن مايع نخاع در بين پزشکان به LP شهرت دارد که از دو حرف اول Lumbar Puncture به معناي پونکسيون کمري گرفته شده است . در اين روش ، کودک يا شيرخوار را ممکن است به پهلو خوابانده يا به حالت نشسته قرار دهند و معمولاً يک نفر دستيار ستون فقرات را خم مي کند تا فضاي بين مهره هاي کمر از پشت باز شود . پس از ضدعفوني کردن و آماده سازي محل مورد نظر ، سوزن مناسبي را از لابلاي دو مهره کمري عبور مي دهند تا نوک سوزن وارد اين فضاي اطراف نخاعي شود . در اين حالت چند قطره از مايع نخاعي گرفته مي شود و سپس سوزن خارج شده و محل پانسمان مي شود .
* عوارض
گرفتن مايع نخاعي در صورتي که کليه اصول مربوط به آن رعايت شده باشد اقدامي تقريباً بي خطر به حساب مي آيد . در حقيقت شايع ترين عارضه ان بروز سردرد است که در بزرگسالان شايع تر از کودکان مي باشد و با اندکي استراحت نيز بهبود مي يابد .
در حقيقت اين يکي از باورهاي غلطي است که به طور شايع در والدين ديده مي شود . واقعيت اين است که LP ( گرفتن مايع نخاعي ) از اقداماتي است که گاهي پزشکان براي بررسي علت بيماريهاي فلج دهنده مانند فلج اطفال نيز بکار مي برند . در اين صورت اگر فلجي در طي بيماري رخ داده باشد ممکن است به اشتباه به حساب انجام اين اقدام گذاشته شده باشد به خصوص اينکه در برخي از چنين بيماريهايي ممکن است پاها براي هميشه دچار ضعف يا فلج شوند و والدين به اشتباه تصور کرده باشند که کودک از کمر به پايين در اثر LP فلج شده است . بنابراين معمولاً فلج شدن کودکان به خود بيماري مرتبط است و نبايد آن را به گرفتن مايع نخاع نسبت داد .
* احتياطات
کليه کودکاني که قرار است مايع نخاعي آنها گرفته شود در ابتدا از نظر سطح هوشياري ، وضعيت قلبي تنفسي و معاينه عصبي و به خصوص از نظر معاينه علائم افزايش غيرطبيعي فشار داخل مغزي مورد بررسي قرار مي گيرند . همچنين پزشکان به ناحيه پايين کمر توجه مي نمايند تا در محل مورد نظر مشکلي از قبل مانند عفونت يا سوختگي و امثال آن وجود نداشته باشد .
هر گاه پزشکان تشخيص دهند که خم کردن ستون فقرات ممکن است براي کودک مشکلي ايجاد کند يا حال عمومي و سطح هوشياري وي را بسيار وخيم ارزيابي کنند ، بلافاصله درمان را آغاز مي کنند و ممکن است انجام اين اقدام تشخيصي را به بعد موکول کنند . همچنين اگر پزشکان نگران ضايعه موضعي در مغز ، نخاع يا مشکلات انعقادي باشند نيز انجام LP به بعد موکول مي شود . گاهي اوقات پزشکان نياز دارند که در ابتدا با انجام يک سي تي اسکن مغزي شرايط داخل مغزي را پيش از انجام LP بهتر مشخص کنند .
* مراقبت هاي بعد از LP
در اکثريت موارد و در صورتي که پزشک معالج در مورد کودک دستور خاصي صادر نکرده باشد ، لازم نيست اقدام خاصي توسط والدين صورت گيرد . درد و ناراحتي کودک در محل گرفتن مايع نخاع و احياناً سردرد وي با چند ساعت استراحت برطرف خواهد شد . پانسمان محل LP را مي توان پس از ۲۴ ساعت برداشت و کودک را در صورتي که از ساير جهات ممنوعيتي وجود نداشته باشد ، مي توان پس از ۱ تا ۲ روز حمام نمود .برای این کار فقط و فقط فوق تخصص باید انجام بده اصلا کار پزشک عادی نیست.
مایع مغزی نخاعی مایعی شفاف و بی رنگ است که در داخل فضاهای داخلی مغز و بین پرده های مغزی جریان دارد . این مایع دارای مقداری پروتئین ، قند و تعداد کمی سلول است و همچنین در اطراف نخاع نیز جریان دارد .
یکی از عملکردهای اصلی این مایع ، حفظ مغز در داخل حفره جمجمه است بدین معنی که مغز به سهولت در این مایع شناور است و اگر ضربه ای به سر وارد شود ، هیچ یک از قسمت های مغز بلافاصله به سادگی ضربه و صدمه نمی بیند .نام دیگر این مایع Lp است.