سيستم اگزوز گازها را از محفظه احتراق موتور به جو حمل مي نمايد و صداي موتور را كم كرده يا از بين مي برد. گازهاي خروجي در يك لوله موتور را ترك مي نمايند؛ البته قبل از خروج از لوله اگزوز از ميان يك مبدل تحريك كننده (catalytic converter) و يك صدا خفه كن حركت مي كنند؛ واكنش هاي شيميايي درون مبدل تحريك كننده، همه هيدروكربن هاي پرخطر و مونواكسيد كربن توليدشده بوسيله موتور را به بخار آب و دي اكسيدكربن تغيير مي دهد. صدا خفه كن هاي مرسوم يك لوله فلزي هم فشرده با ماده كم توان كن صدا (sound-deadening) هستند.

مرسوم ترين اگزوزها، گرد يا بيضي شكل با لوله مجراي دخول و خروج در هر يك از دو انتها هستند. توليد كننده هاي اتومبيل در حال آزمايش صدا خفه كن الكتريكي اي هستند كه براي آگاهي از موج هاي صوتي صداي اگزوز از سنسورهايي استفاده مي كنند. اطلاعات مربوط به موج صوتي به يك رايانه كه بلندگوهايي در نزديكي لوله اگزوز را كنترل مي كند فرستاده مي شود. سيستم امواج صوتي 180 درجه ناهمفاز توليد مي كند. امواج صوتي از صدا خفه كن الكتريكي با امواج صوتي اگزوز برخورد كرده و يكديگر را خنثي مي نمايند و فقط مقدار كمي گرما براي خروج از لوله اگزوز باقي مي ماند.

ساختار یک اگزوز بسیار قدیمی ! از یک خودروی v8

خوبه كه اين سيستم رو با نوع رايج اون در خودروهاي معمولي مقايسه كنيم. اين متن از يك كتاب درسي قديمي گرفته شده.
سيستم اگزوز وظيفه دارد گازهاي خروجي موتور را ضمن بي صدا كردن آن به عقب وسيله نقليه انتقال دهد. در بعضي دستگاههاي اگزوز تجهيزات مخصوصي بكار مي رود كه دود اگزوز را تصفيه و بي خطر مي كند. سيستم اگزوز در يك موتور اتوموبيل شامل : مانيفولد دود، لوله اگزوز، خفه كن و لوله دود پخش كن انتهايي است.
مانيفولد دود وظيفه دارد دود را از سوپاپهاي خروجي گرفته و به لوله اگزوز انتقال دهد. وظيفه ديگر مانيفولد دود گرم كردن مانيفولد گاز در موقع سرد بودن موتور مي باشد كه به اين وسيله سوخت بصورت بخار در آمده و از مايع شدن آن جلوگيري مي شود. مانيفولد دود به اشكال مختلفي ساخته مي شود؛ در يك موتور رديفي مانيفولد در كناره موتور قرار مي گيرد و در يك موتور V شكل به هر يك از بلوكه هاي سيلندر يك مانيفولد دود نصب مي شود.

براي كاستن از سرعت گازهاي خروجي موتور و بي صدا نمودن آن از گازهاي خفه كن صدا استفاده مي شود. صداخفه كن طوري طرح مي شود كه گازهاي خروجي موتور در آن به آهستگي انبساط يافته و نيز به اندازه كافي از انرژي حرارتي آن كاسته شود. بعلاوه خفه كن صدا بايد به نحوي طراحي گردد كه فشار منفي در آن به حداقل برسد. فشار منفي ايجاد شده از خروج دودهاي اگزوز جلوگيري كرده و تخليه كامل دود موتور را با اشكال روبرو مي كند؛ كه نتيجه آن افت قدرت مفيد موتور مي باشد. صدا خفه كن ها گاهي بصورت مستقيم ساخته مي شوند كه در آن مسير عبور دود به حالت مستقيم از جلوي خودرو به عقب مي باشد. لوله وسط خودرو، لوله اي سوراخ دار و مشبك است و در وسط استوانه اي به قطر سه برابر قطر خود قرار مي گيرد. در بعضي از مدل ها ، بين دو لوله مياني و خارجي خالي بوده و در برخي ديگر ، پشم فلزات ، مواد ضدگرماي صدا خفه كن و يا مواد نسوز متخلخل قرار مي دهند. در بعضي صداخفه كن ها مسير دود را بصورت برگشتي انحراف مي دهند. گاهي براي بي صدا كردن دودها از دو صداخفه كن استفاده مي كنند. اين طرح در موتورهاي پرقدرت ضروري مي باشد. طراحي صداخفه كن از نظر شكل و محفظه در حذف فشار منفي و صداهاي ناهنجار تاثير مهمي دارد.

با انجام تغییرانی به جز تعویض انباری اگزوز با انواع اسپرتی مانند سوراخ کردن انباری نه تنها قدرتی به خودرو افزوده نمی شود بلکه مشکلاتی از قبیل دود گرفتگی در شمع ها و همچنین بالا تر رفتن مصرف سوخت اشاره کرد و خوب طبیعتا آلودگی صوتی ناشی از این عمل نیز کاملا واضح است . در حقیقت استفاده از انباری های اسپرت به دلیل داشتن سطح صاف تر به خروج گاز ها کمک می کنند .

اگر تا به حال صدای موتور بدون صدا خفه کن را شنیده باشید می دانید که یک صدا خفه کن تا چه حد روی صدا تاثیر دارد.درون آن تعدادی مجرای ساده با سوراخ هایی روی آن وجود دارد.این مجرا ها و محفظه ها به خوبی یک ساز موسیقی تنظیم شده اند.طوری طراحی شده اند تا امواج صدای تولید شده توسط موتور را به نحوی بازتاب کنند که تا حدی یکدیگر را خنثی کنند.

صدا خفه کن ها از چند فناوری جالب استفاده می کنند تا صدا را کم کنند. در این مقاله به درون یک صداخفه کن نگاه می کنیم و در باره ی اصول کار آن یاد می گیریم .
اما در ابتدا باید کمی درباره ی صدا بدانیم

صدا از کجا می آید؟

صدا یک موج فشار است که از نوسان فشار هوا تولید می شود. این تپش ها در هوا با سرعت صوت حرکت می کنند
در یک موتور تپش ها وقتی بوجود می آیند که سوپاپ خروجی باز می شود و جریان گاز فشرده ناگهان وارد سیستم اگزوز می شود . مولکول های این گاز با مولکول های کم فشار درون لوله برخورد می کنند و آنها را فشرده تر می کنند این مولکول های فشرده به نوبه خود مولکول های مجاور را فشرده می کنند و خود کم فشار می شوند،بدین ترتیب موج صدا خیلی سریع تر از جریان گاز در لوله حرکت می کند
وقتی نوسانات فشار به گوش شما می رسد، پرده گوش می لرزد و مغز شما این لرزش را به عنوان صدا درک می کند
دو مشخصه ی اصلی موج تعیین می کند که ما صدا را چطور درک کنیم

● بسامد امواج صدا: بسامد بیشتر به این معنی است که فشار هوا سریع تر تغییر می کند هرچه موتور سریع تر کار کند،صدای زیر تری می شنویم و تغییرات کند تر صدای بم تری تولید می کند
● سطح فشار هوا : دامنه ی امواج بلندی صدا را تعیین می کند امواج صدایی با دامنه بیشتر ، پرده گوش ما را بیشتر حرکت می دهند و ما صدای بلندتری را درک می کنیم.
می توان دو یا چند موج صدا را به هم اضافه کرد و صدای کمتری بدست آورد،ببینیم چگونه.

چگونه می توان صدا را خنثی کرد؟

نکته اصلی درباره امواج صدا این است که صدای شنیده شده توسط گوش جمع تمام امواج صوتی است که در یک لحظه به گوش می رسد. وقتی به یک گروه موسیقی گوش می دهید،اگرچه چندین منبع صدای مشخص را می شنوید،اما موج های فشاری که پرده گوش را تحریک می کنند،با هم جمع می شوند بنا بر این پرده گوش در هر لحظه فقط یک فشار را حس می کند
نکته جالب این است که می توان موج صدایی تولید کرد که دقیقا مخالف موج دیگر باشد،این اساس کار گوشی های از بین برنده ی سر و صدا است که احتمالا دیده اید. به پویا نمایی پایین نگاه کنید هر دو موج صدا صوت خالص اند اگر دو موج هم فاز باشند با هم جمع شده و موجی با همان بسامد قبلی اما دامنه دو برابر را تولید می کنند به این،تداخل سازنده می گویند اما اگر دو موج دقیقا در فاز مخالف باشند،با هم جمع شده و صفر می شوند به این،تداخل ویرانگرمی گویند.در لحظه ای که موج اول در فشار بیشینه خود است دومی در کمینه است.اگر هردوی این موجها پرده گوش را در یک زمان تحریک کنند چیزی نخواهید شنید چون این دو موج همیشه یکدیگر را خنثی می کنند.

درون یک صدا خفه کن

در یک صدا خفه کن دسته ای مجرا وجود دارد این مجراها طوری طراحی شده اند که امواج را به شیوه ای بازتاب کنند که با هم تداخل و یکدیگر را خنثی کنند به درون این صدا خفه کن نگاه کنید:

گاز های اگزوز و امواج صدا از مجرای مرکزی وارد می شوند،این امواج به دیواره ی انتهایی برخورد کرده و از یک سوراخ به قسمت اصلی صدا خفه کن بر می گردند سپس از بین سوراخهایی وارد لوله دیگر شده و از آنجا خارج می شوند.
محفظه ای که تشدید کننده نامیده می شود با یک سوراخ به محفظه ی اول وصل شده است تشدید کننده حجم مشخص و طول معینی دارد تا موجی تولید کند که صدا هایی با بسامد مشخص را خنثی کند چگونه این کار انجام می شود ،بیایید نگاهی نزدیکتر بیاندازیم.

تشدید کننده

وقتی یک موج به سوراخ برخورد می کند بخشی از آن وارد محفظه می شود و بخش دیگری بازتاب می شود.موجی که وارد محفظه می شود به دیواره ی انتهایی صدا خفه کن برخورد می کند و به طرف خارج سوراخ برگردانده می شود.طول این محفظه طوری محاسبه شده که این موج دقیقا بعد از بازتاب موج بعدی از دیواره ی خارجی محفظه،از سوراخ خارج شود.در حالت ایده آل بخش پر فشار موجی که از محفظه خارج شده با بخش کم فشار موجی که از دیواره ی خارجی محفظه بازتاب شده تداخل کرده و این دو موج یکدیگر را خنثی می کنند.
پویا نمایی زیر نشان می دهد که چگونه تشدید کننده در یک صدا خفه کن ساده شده کار می کند.
در واقعیت صدایی که از موتور می آید ترکیبی از بسامدهای مختلف است و چون بیشتر این بسامد ها به دور موتور بستگی دارد صدای موتور تقریبا هیچ وقت در بسامد مناسب برای این اتفاق نیست.تشدید کننده طوری طراحی شده تا در بازه ی بسامدی که موتور بیشترین سر و صدا را تولید می کند بهترین عملکرد را داشته باشد اما حتی اگر بسامد، دقیقا برابر با آنچه تشدید کننده برای آن ساخته شده،نباشد باز هم کمی تداخل ویرانگر رخ می دهد
برخی خودرو ها به ویژه خودرو های تجملی که در آن ها صدای کم خصوصیت مهمی است جز دیگری در اگزوز دارند که شبیه یک صدا خفه کن است اما یک تشدید کننده است.این وسیله دقیقا شبیه محفظه ی تشدید کننده در صدا خفه کن کار می کند.ابعاد آن طوری محاسبه شده که امواج بازتاب شده توسط تشدید کننده بسامدهای معینی را در اگزوز خنثی کنند.
مشخصه های دیگری نیز در صدا خفه کن وجود دارد که به آن کمک می کند با روش های مختلف صدا را کم کند.بدنه ی صدا خفه کن از سه لایه تشکیل شده است.دو لایه نازک فلزی با یک لایه ی کلفت تر و تا حدی عایق صوتی که بین آن دو قرار داده می شود.این به بدنه ی صدا خفه کن اجازه می دهد تا کمی از تپش های فشار را جذب کند.همچنین لوله های ورودی و خروجی که وارد محفظه ی اصلی می شوند سوراخ سوراخ شده اند تا هزاران تپش کوچک فشار در محفظه ی اصلی ایجاد شود که علاوه بر جذب صدا توسط بدنه ی صدا خفه کن یکدیگر را تا حدی خنثی کنند

فشار برگشتی و سایر گونه های صدا خفه کن

یکی از مشخصه های مهم صدا خفه کن فشار برگشتی است.صدا خفه کن هایی که در بخش قبل دیدیم به خاطر وجود مجرا ها و سوراخ هایی که گازهای خروجی باید از آن عبور کند فشار برگشتی زیادی تولید می کنند و این کمی از توان موتور می کاهد.

اگزوز یک خودروی مسابقات NASCAR : در اینجا صدا خفه کنی وجود ندارد چون کم بودن فشار برگشتی مهم است .
گونه های دیگری از صدا خفه کن وجود دارد که فشار برگشتی کمی تولید می کنند.یک نوع که بعضی مواقع بسته ی شیشه نامیده می شود فقط از جذب کننده ها برای کم کردن صدا استفاده می کنند.در صدا خفه کن هایی مثل این،گازهای خروجی مستقیما از یک لوله که سوراخ سوراخ شده عبور می کنند.این لوله با لایه ای از شیشه عایق کاری شده که بیشتر تپش های فشار را جذب می کند.یک روکش فولادی این عایق را می پوشاند.

این صدا خفه کن ها مقاومت خیلی کمتری در برابر خروج دود دارند اما صدا را به خوبی صدا خفه کن های معمولی کم نمی کنند.

صدا خفه کن های فعال

چند تجربه ی استفاده از صدا خفه کن های فعال به خصوص در ژنراتور های صنعتی وجود داشته است.این سیستم ها دسته ای از میکروفون ها و بلند گو ها را با هم ترکیب می کنند.
بلند گو در یک لوله که دور اگزوز پیچیده شده قرار گرفته است طوری که صدای موتوردراگزوز در راستای صدای بلندگو حرکت می کند.یک رایانه میکروفون هایی که قبل و بعد از بلند گو قرار گرفته اند را بررسی می کند.با دانستن چیز هایی در باره ی شکل و طول لوله ها،رایانه می تواند سیگنالی را برای تحریک بلند گو ایجاد کند.این سیستم می تواند بیشتر صدایی که از منبع می آید را خنثی کند.میکروفونی که بعد از بلندگو قرار دارد به رایانه اجازه می دهد بفهمد تا چه اندازه خوب کار می کند و در صورت نیاز تنظیماتی را انجام دهد.

 
منيفولد خروجي دود
لوله هاي رابط
لوله اگزوز
انباره صدا خفه كن
لوله پخش كننده دود