تقریبا تمام مردم تاکنون دندان درد را به صورت شدید، حالت ضربه های دردناک در دندان و یا دردهای ناگهانی به هنگام نوشیدن قهوه ی داغ در دندان خود تجربه کرده اند.

اما واقعا علت دندان درد چیست؟

کریستین وال انسان شناس دانشگاه دوک که تحقیقاتی راجع به دندان ها انجام داده است در این باره اظهار داشت:

به صورت خلاصه باید گفت که بر خلاف مو و ناخن ها، دندان ها از بافت های زنده تشکیل شده اند. احساس درد به مغز هشدار می دهد که اتفاق ناگواری در بافت ها در حال رخ دادن است.

در زیر لایه ی مینای دندان دو لایه ی دیگر وجود دارد که زنده هستند. این بافت های زنده به هنگام سرد و گرم شدن و قرار گرفتن در معرض ضربه های شدید تحریک خواهند شد و پیام هشدار دهنده را به صورت درد به مغز ارسال می کنند.

لایه های زنده

دندان ها از چند لایه تشکیل شده اند: لایه ی خارجی و سخت که مینا نامیده می شود و زنده نیست اما بخش داخلی دندان از سلول های سخت و استخوانی تشکیل شده است و عاج نام دارد. در زیر عاج لایه ی دیگری که حالت نرم و صاف دارد وجود دارد این لایه شامل تعداد زیادی از رگ های خونی و اعصاب است و ساقه ی دندان نام دارد این بخش ریشه ی دندان را به لثه متصل می کند و از فرو رفتن تاج دندان به داخل لثه جلوگیری می کند.

شایع ترین دندان دردها به علت ایجاد حفره در دندان در پی فرسوده شدن مینای آن است. کربوهیدرات ها و مواد خوراکی شیرین منبع غنی تغذیه ای باکتری هایی هستند که بر روی دندان ها پلاک ایجاد می کنند.

پیتر آنگر، محقق دانشگاه ارکانساس و نویسنده کتاب Evolution`s Bite در این رابطه اظهار داشت:

متابولیسم  باکتری های ایجاد کننده ی پلاک سبب پوسیدگی در دندان می شود.

طبق گفته ی مجمع دندان پزشکان متخصص حفره های دندانی در آمریکا(AAE)، هنگامی که مینای دندان پوسیده می شود عاج دندان در مقابل تحریک هایی همچون سرما، گرما و فشار حساس می شود. در صورتی که باکتری ها به ساقه ی دندان حمله کنند امکان التهاب و عفونت نیز وجود خواهد داشت. در این صورت اعصاب موجود در حفره ی ایجاد شده با قهوه ی داغی که می نوشید و هر بار که بستنی می خورید درد شدیدی را در دندان ایجاد می کنند. در این حالت باید کانال هایی در دندان ایجاد شود و بخشی از دندان با مواد پلاستیکی جایگزین شود. در صورتی که در دندان ترک خوردگی وجود داشته باشد نیز وضعیت درد به همین صورت خواهد بود.

طبق گفته ی آنگر، بیماری های مربوط به لثه نیز می توانند سبب دردهای دندانی شوند. هنگامی که باکتری ها به لایه های عمیق تری نفوذ کنند می توانند به لثه حمله کنند در این صورت سیستم ایمنی بدن برای از بین بردن باکتری ها دست به کار می شود. در این هنگام بدن نمی تواند پلاک های باکتریایی را از بافت لثه تشخیص دهد و در نتیجه سیستم ایمنی به سلول های خودی بدن حمله می کند. بیماری های مربوط به لثه شایع ترین بیماری های خود ایمنی در جهان هستند.

طبق گفته ی AAE، بیماری های لثوی همچنین سبب تحلیل رفتن لثه ها و حساسیت شدید به گرما و سرما می شود. همچنین در صورت ضخامت زیاد تاج دندان، افراد به هنگام گاز زدن مواد غذایی ممکن است در لثه ی خود احساس درد داشته باشند.

دندان درد در انسان های نخستین

گرچه امروزه تقریبا تمام مردم با دندان درد آشنایی دارند اما به نظر می شرد که اجداد ما اینگونه نبوده اند. برای مثال فسیل هایی از قبیل هومو ارکتوس ها و نیندرتال ها  نشان می دهند که این موجودات در زمان قدیم بسیار اندک به پوسیدگی دندان دچار می شده اند. حتی سایر پریمات ها در زمان گذشته به اندازه ی انسان دنیای مدرن امروز به پوسیدگی دندان دچار نمی شده اند.

آنگر اظهار داشت:

با وقوع انقلاب کشاورزی در قرن هفدهم و افزایش تورم در پی آن، مردم میزان زیادی از کربوهیدرات ها را در رژیم غذایی خود جای دادند و این مسئله سبب شد تا آمار پوسیدگی دندان ها افزایش پیدا کند.

گرچه طبق تحقیقات اخیر آگر، پوسیدگی دندان تنها به افراد زندگی مدرن محدود نمی شود. در یکی از این مطالعات در میان قبیله ی شکارچیان آفریقایی با نام هادزا، بسیاری از افراد به پوسیدگی دندان ها در پی جویدن کندوهای عسل و مصرف دخانیات مبتلا بودند.

دندان درد در میان پستانداران

طبق گفته ی وال، حیواناتی که شباهتی چندانی به انسان ندارند نیز نسبت به پستانداران تقریبا هیچگونه دندان دردی را تجربه نمی کنند؛ چراکه بر خلاف پستانداران که دندان های دائمی دارند حیوانات دیگر همچون کروکودیل ها هنگامی که دندان خود را از دست می دهند دندان جدیدی در دهانشان رشد می کند.

به نظر می رسد که سایر پستانداران به جز انسان نیز نسبت به دندان های خود آگاهی دارند و این موضوع بر رفتارهای آنان بی تاثیر نیست. گروهی از جوندگان که در گروه پستانداران قرار میگیرند پیش از بلعیدن غذای خود آن را می جوند و این نشان دهنده ی درک آنان از کاربرد دندان هایشان است. به علاوه چنین عملکردی در پستانداران نیازمند مغز پیشرفته تر برای ایجاد هماهنگی و پاسخ های لازم است.

وال در ادامه اظهار داشت:

هنگام جویدن غذا شما به این موضوع فکر می کنید که اگر با فشار فعلی غذا را بجوید چه زمان طول می کشد تا غذا برای بلع آماده شود اما به نظر می رشد که اجداد ما اینگونه نبوده اند و از آنجایی که غذاها و نوشیدنی های داغ و سرد خود را می بلعیدند حساسیت دندان ها نسبت به احساس سرما و فشار به اندازه ی زمان کنونی نبوده است.

آنگر در پایان اظهار داشت:

با تمامی این اوصاف مراقبت از دندان ها در زمان فعلی بسیار ساده است کافی است از خوردن مواد غذایی شیرین و اسیدی خودداری کنید، به صورت منظم دندان های خود را مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده کنید و با مراجعه منظم به دندانپزشک از رشد پلاک ها بر دندان های خود جلوگیری کنید.