در رابطه با خانم های باردار مراقبت های فیزیکی متعددی در دوران بارداری صورت می گیرد. اما تغییرات روحی و احساسی در این دوران مورد توجه همگان قرار نمی گیرد.

علاوه بر سلامت فیزیکی، سلامت روحی زنان باردار نقش مهمی را در دوران بارداری بازی می کند.

در طول مدت نه ماه بارداری مادران می توانند احساسات گوناگونی را تجربه کنند. این احساسات از احساس بسیار لذت بخش مادر شدن و هیجان مثبت تا احساس منفی نگرانی و ترس رده بندی می شوند.

بارداری همچنین می تواند موجب بروز مشکلات دیگر از جمله مشکلات خانوادگی، احساس تزلزل و بروز توقعات نا به جا شود که این مشکلات اغلب سرکوب شده و یا نادیده گرفته می شوند.

در بسیاری از موارد بهترین راه این است که افرادی که قصد بارداری دارند به همراه شریک زندگی خود یکسال پیش از اقدام برای بارداری با حقایق این دوران حساس کاملا آشنا شوند.

دکتر مارکی کیمل، سرپرست بخش بیماری های روحی پیرازایشی و دستیار پروفسور بیماری های روحی دانشگاه پزشکی نورث کارولینا واقع در چاپل هیل اظهار داشت:

بارداری یک تحول بسیار عظیم در زندگی بانوان محسوب می شود و این دوره شامل احساسات روحی گوناگونی می باشد. گاه این احساسات خیلی خوشایند و گاه بسیار آزار دهنده خواهند بود.

وی اظهار داشت که بنابر چندین دلیل بارداری یک دوران بسیار خاص است:

در سطح بیولوژیکی، سطح هورمون ها ی استروژن و پروژسترون افزایش می یابد و به علت این تغییر زنانی که به میزان تغییر پروژسترون حساس هستند ممکن است بسیار تحریک پذیر و زودرنج شوند.

کیمل که متخصص مشکلات روحی بانوان است اظهار داشت که در این دوران مشکلات زیادی وجود دارد که باید از لحاظ روانشناسی و جامعه شناسی به آن ها توجه شود.

برای مثال سوالاتی از این قبیل در این بخش مطرح می شوند:

کودک تازه متولد شده برای ادامه زنگی خود به چه چیزهایی از جانب مادر نیازمند است؟

این نیازها چه تاثیری بر روابط مادر می گذارد و آیا مادر در این راه مورد حمایت شریک زندگی خود و سایر افراد خانواده قرار می گیرد یا خیر؟

آیا فرد می تواند مادر خوبی برای فرزند خود باشد و از پس مسئولیت های جدید خود بر آید؟

همچنین نکات دیگری از جمله تامین مخارج کودک تازه متولد شده و جبران عدم کار کردن مادر در این دوران در صورت شاغل بودن وی باید مورد توجه قرار گیرد.

دوران بارداری گرچه دوران بسیار هیجان انگیزی است اما دورانی استرس زا است و می تواند احساسات مادر را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.

در این قسمت احساساتی که زنان در دوران بارداری ممکن است با آن ها دست و پنجه نرم کنند ارائه شده است.

احساسات متزلزل

در این دوران افراد احساساتی از جمله بد اخلاقی، تند مزاجی، تحریک پذیری و زود رنجی را تجربه خواهند کرد.

کیمل در این رابطه اظهار داشت:

بارداری یکی از بزرگترین دگرگونی های زندگی یک فرد محسوب می شود و هر دگرگونی و تغییری در زندگی با تغییر احساسات همراه خواهد بود.

وی همچنین اظهار داشت گرچه برخی زنان آنگونه که انتظار می رود در این دوران تغییر روحی ندارند اما داشتن تغییرات روحی و روانی خصوصا در اوایل و اواخر این دوران امری کاملا عادی محسوب می شود.

دلیل اصلی این تغییرات روحی کاملا مشخص نیست اما می توان گفت که این تغییرات به علت وجود تغییرات موجود در بدن می باشد که همگی بر احساسات و روان افراد باردار تاثیر می گذاردند.

یکی از دلایل کلیدی می تواند تغییر سطح ترشح هورمون ها باشد.

کیمل در این رابطه اظهار داشت:

بعضی از افراد در این دوران به تغییر سطح استروژن حساس هستند و برخی دیگر تحت تاثیر افرایش سطح هورمون پروژسترون و یا افزایش سطح هورمون استرس قرار می گیرند.

ترس

ترس یکی دیگر از احساسات شایع دوران بارداری است. در ابتدای بارداری مادران ممکن است دلهره هایی از قبیل سقط جنین و یا مشکلاتی که ممکن است به سلامت جنین آسیب برساند داشته باشند اما پس از طی مدتی دلهره های دیگری از قبیل اینکه آیا فرد می تواند مادر خوبی برای فرزندش باشد و از عهده ی مسئولیت های خود به خوبی برآید در ذهن او شکل می گیرد.

در دوران آخر بارداری نیز نگرانی های از قبیل چگونگی تحمل درد زایمان و چگونگی متولد شدن نوزاد شکل می گیرد.

کیمل در این مورد اظهار داشت:

زنان زیادی وجود دارند که در دوران بارداری کنترل رفتاری و احساسی خود را از دست می دهند. گرچه  این حالات و ترس ها امری عادی در دوران بارداری محسوب می شود اما این ترس ها باید ریشه یابی شوند و تا جای ممکن کنترل شوند.

اضطراب و نگرانی

کیمل بیان داشت که ترس و نگرانی دو احساس مکمل هستند. ترس هایی که در دوران بارداری وجود دارند می توانند به تدریج تبدیل به افکار ناخوشایند و نگران کننده شوند.

در یکی از تحقیقات مشخص شد نوزادانی که مادرانی مضطرب داشتند پس از تولد در ۶ ماه اولیه سیستم ایمنی ضعیف تری نسبت به واکسن ها در مقایسه با کودکانی که مادرانی خونسرد داشتند، داشتند.

همچنین مادرانی که پیش از بارداری از استرس زیادی رنج می بردند در دوران بارداری نسبت به افراد دیگر بیشتر در معرض تجربه ی دوباره این احساس بودند.

حواس پرتی

در این دوران افراد ممکن است حواس پرت شوند و به فراموشی های از قبیل فراموش کردن به همراه داشتن تلفن همراه و یا گم کردن اشیا دچار شوند.

برخی محققان اظهار داشته اند که این حالات حاصل نوسانات هورمونی به ویژه افزایش سطح پروژسترون،کم خوابی و تلاش برای تعدیل بحران در این دوران می باشد.

کیمل بیان داشت که هیپوکامپوس که بخشی از مغز می باشد که به حافظه مربوط می باشد در دوران بارداری ممکن است تغییراتی داشته باشد.

گرچه در این مدت افراد شاید احساس کنند که برخی مطالب را فراموش کرده اند اما پس از طی این مدت اولیت بندی در زندگی سبب می شود که همه چیز سازماندهی شده پیش برود.

گریان شدن

برخی از زنان باردار ممکن است در این دوران بسیار گریه کنند برای مثال با مشاهده یک برنامه تلویزیونی به گریه بیفتند و یا از دیدن لباس های نوزادان چشمانشان از اشک مرطوب شود.

کیمل در این رابطه اظهار داشت از آنجایی که در این دوران احساسات اوج می گیرند گریه یکی از راه های موجود برای تخلیه احساسات محسوب می شود. همچنین تغییر سطح هورمون ها سبب گریه زیاد افراد در این دوران می شود.

اگر این حالت در افراد ادامه پیدا کند و از بین نرود نشان از افسردگی دارد که حدود ده درصد از زنان را پس از بارداری تحت تاثیر، خود قرار می دهد.

مشکلات جسمی و اندامی

در مرحله دوم و سوم بارداری برآمدگی شکم مادر و افزایش وزن او تغییراتی را در ظاهر او پدید می آورد که ممکن است سبب کاهش اعتماد به نفس مادر شود.

برخی از مادران پس از این تغییر ناگهانی احساس شور و هیجان می کنند اما برخی دیگر نگران اضافه وزن خود هستند و از اینکه نتوانند بار دیگر به وزن ایده آل خود برسند ترس دارند.

این موارد می تواند تغییراتی را در احساسات مادر وجود بیاورد اما بنا بر گفته کیمل باید دانست که یک زن باردار تغییراتی در بدن و اندام خود خواهد داشت و این امری کاملا عادی است.

نگرانی های مربوط به نگهداری نوزاد

کیمل اظهار داشت که انتخاب جای مناسب برای نگهداری از نوزاد و مراقبت های پس از بارداری یکی دیگر از موضوعات مطرح شده در این بخش است.

در دوران بارداری تغییراتی در مغز زنان رخ می دهد که آن ها را برای پذیرش مادر شدن و مسئولیت های پس از بارداری آماده می کند.

فعالیت ها و آمادگی های گوناگونی از جمله تهیه مکان برای شست و شوی کودک، نگهداری ازکودک و آماده کردن اتاق وی وجود خواهد داشت.

برخی از مادران در آخرین ماه های بارداری اصرار زیادی برای انجام دادن تمام کارهای منزل از جمله پخت و پز و شست و شو برای آمادگی بیشتر برای دوران پس از بارداری دارند.

افسردگی پس از بارداری

مدت ها پیش عقیده برآن بود که به علت افزایش سطح هورمون استروژن، زنان باردار از ابتلا به افسردگی در امان هستند اما هم اکنون این نظریه صحیح نمی باشد. تحقیقات نشان می دهند که افراد باردار نسبت به افرادی که فرزندی ندارند بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی می باشند.

دوران پس از بارداری به دلایل گوناگونی دوران سختی برای مادران محسوب می شود که یکی از دلایل آن ابتلا به افسردگی می باشد.

عواملی همچون کاهش سطح هورمون های استروژن و پروژسترون پس از تولد نوزاد و همچنین کم خوابی و تغذیه نامناسب مادر در دوران پس از بارداری می تواند خطر ابتلا به افسردگی را افزایش دهد

در روزهای ابتدایی پس از زایمان حدود 80 درصد از مادران احساساتی از قبیل ناراحتی، اضطراب، بدخلقی، گریه های مکرر، بی طاقتی، مشکلات خواب و یا بی اشتهایی را تجربه خواهند کرد.

این علائم معمولا دو هفته پس از زایمان از بین خواهند رفت.

اما اگر برخی زنان علائم شدیدتری داشته باشند و این علائم طی دو هفته از بین نروند نیاز به درمان و کمک دارند.

این علائم عبارتند از:

احساس کرختی، عصبانیت و غم شدید، عدم توجه و علاقه به نوزاد خود، احساس بیهودگی زندگی و آسیب به نوزاد.

تحقیقات نشان داده اند که مغز زنانی که از افسردگی پس از زایمان رنج می بردند با مغز مادران سالم متفاوت بوده است.

محققان دانشگاه پزشکی پیتسبورگ مادرانی را که دوازده هفته از تولد فرزندشان می گذشت مورد بررسی قرار دادند. 14 نفر از آن ها افسرده و 16 نفر از آن ها سالم بودند.

مادرانی که بخشی از مغز آن ها که مسئول پردازش احساسات بود فعالیت کمتری نسبت به بقیه داشت به افسردگی دچار شده بودند و اختلال در این بخش از مغز سبب بروز افسردگی شده بود.

همچنین بخش هایی از مغز در مادرانی ک به افسردگی مبتلا بودند نسبت به مادران سالم غیر فعال بود.

این بخش از مغز دو قسمت متفاوت آن را به یکدیگر مربوط می کند و سبب پاسخ احساسی به محرک های نامطبوع مانند گریه نوزاد می شود.

ایدی موسس-کولکو، پروفسور دانشگاه پزشکی پیتسبورگ در این رابطه اظهار داشت:

گرچه شاید این بیانات خیلی قابل درک نباشند اما برای تحقیقاتی که در آینده در حوزه افسردگی پس از زایمان صورت می گیرد مورد نیاز خواهد بود و به محققان در این زمینه کمک خواهد کرد.

کیمل به مادران توصیه کرد با وجود اینکه فرزند آن ها تازه متولد شده است و نیاز به مراقبت فراوان دارد اما مادران نباید از مراقبت خود غافل شوند و باید زمانی را برای مراقبت از خود اختصاص دهند.

برای زنانی که در دوران پیش و یا پس از زایمان به افسردگی دچار می شوند راه های درمانی از جمله جلسات سخن درمانی استفاده می شود.

کیمل در پایان اظهار داشت:

از آنجایی که سلامتی مادر از هرچیزی مهمتر است در صورت لزوم می توان از برخی داروها نیز استفاده کرد.