طب پیوند (Transplantation Medicine)
آسیب دیدن بافت‌ها و ارگان‌های بدن در اثر بیماری، جراحت و یا فرتودگی و پیری درطول تاریخ امری مبتلا به بوده است و انسان‌های زیادی در اثر این ضایعات جان خود را از دست داده و یا به سختی به حیات خود ادامه داده‌اند. بنابراین از دیرباز بشر با این دغدغه روبرو بوده است که چگونه می‌تواند طول عمر و نیز کیفیت زندگی خود را افزایش دهد. صرف‌نظر از تلاش‌های اولیه انسان‌های عصر قدیم، نخستین راهکار منطقی و موفق که برای رفع این نیاز مطرح شد، جایگزینی بافت‌ها و ارگان‌های آسیب دیده، با بافت‌ها و ارگان‌های زنده و سالم انسان و حیوانات مشابه با انسان (به لحاظ بیولوژیکی) بود. این ایده منجر به پدید آمدن شاخه‌ای جدید در پزشکی تحت عنوان «طب پیوند» شد. در واقع این دستاورد جدید در حوزه پزشکی، مرهون پیشرفت تکنیک‌های جراحی و روش‌های استریلیزاسیون در قرن نوزدهم بود. شکل زیر آخرین آمار نیازمندان امریکایی که در حال انتظار برای دریافت عضو هستند را نشان می‌دهد:

شکل 1) آخرین لیست انتظار ارگان در ایالات متحره امریکا بر اساس آمار ارائه‌شده توسط شبکه تأمین و پیوند ارگان (OPTN) در 20 ژانویه سال 2012 [2].

اگر چه با پیوند اعضاء، انسان‌های زیادی از مرگ حتمی نجات می‌یابند، اما این راهکار نیز با معزلاتی همراه است. دو محدودیت عمده طب پیوند عبارتند از:

1) در پیوندهای خودی (autologous) تنها در مورد بافت‌های محدودی از قبیل پوست و استخوان امکان برداشت از ناحیه‌ای از بدن شخص نیازمند و کاشت در ناحیه آسیب‌دیده وجود دارد و به علاوه این خود با از میان رفتن بافت در ناحیه‌ای دیگر همراه است و منوط به آن است که امکان ترمیم مجدد آن ناحیه وجود داشته باشد. در پیوندهای غیرخودی آلوگرافت (allogeneic) (انسان به انسان) نیز به دلیل تفاوت سیستم ایمنی در انسان‌های مختلف، دریافت پیوند با پاسخ ایمنی بدن و حتی پس‌زنی عضو اهدایی روبرو خواهد بود و لذا بایستی تمهیدات ویژه‌ای برای کنترل سیستم دفاعی اندیشیده شود. این معزل در پیوندهای غیرخودی زنوگرافت (xenogenic) (حیوان به انسان) حادتر خواهد بود، چرا که علاوه بر تفاوت بیشتر دو گونه از لحاظ بیولوژیکی، خطر انتقال ویروس از حیوان نیز وجود خواهد داشت. علاوه بر این‌ها، پیوند اعضاء نیازمند دو مرحله جراحی است؛ یکی برای برداشت بافت یا پیوند و دیگری برای کاشت آن. بنابراین افزون بر پیچیدگی عمل جراحی، هزینه درمان نیز بالا خواهد بود.

2) علاوه بر مشکلات تکنیکی و پزشکی فوق، معزل دیگر آن است که همواره تفاوت فاحشی میان تعداد نیازمندان به دریافت پیوند و اهداکنندگان عضو وجود دارد و همه ساله تعداد زیادی در انتظار دریافت پیوند جان خود را از دست می‌دهند. نمودار زیر گواهی بر این مدعاست:

شکل 2) همواره تعداد نیازمندان بسیار بیشتر از اهداکنندگان است (داده‌ها از OPTN).

البته آمار ارائه‌شده فقط مربوط به ایالات متحده امریکا می‌باشد و اگر فرض کنیم که نرخ وقوع و شیوع بیماری در سرتاسر دنیا با امریکا برابر است، تعداد نیازمندانی که می‌توان تخمین زد، حدود 20 برابر آمار ایالات متحده خواهد بود!

بنابراین در بهترین شرایط، حتی اگر پیوند موفقیت‌آمیز بوده و با پس‌زدن عضو همراه نباشد، طب پیوند نمی‌تواند پاسخگوی نیاز واقعی بشر باشد. پس جای این سؤال باقی است که چه باید کرد؟ آیا راهکار جایگزینی برای طب پیوند وجود دارد؟

——————–
بخشی از مقاله “مهندسی بافت، به زبان ساده” را مطالعه کردید.
در صورت تمایل می‌توانید متن کامل را از لینک زیر دریافت نمایید.

[download id=”102″ format=”1″]
حجم فایل : 1.24 MB

نویسنده و مترجم: محمدحسین قانیان